МАХМУД КАШГАРИНИН “ДИВАН ЛУГАТ АТ-ТҮРК” СӨЗДҮГҮНДӨ АТ ЖАБДЫКТАРЫНА БАЙЛАНЫШКАН СӨЗДӨР
DOI:
https://doi.org/10.52754/16948610_2023_3_17Ачкыч сөздөр:
жылкы, жылкычылык терминологиясы, ат жабдыктары, Махмуд Кашгари, “Диван Лугат ат-Түрк”, карахандар, кыргыздарАннотация
Карахандар доорунун көрүнүктүү аалымы Махмуд Кашгаринин “Диван Лугат ат-Түрк” сөздүгү кыргыз элинин тарыхы жана маданиятын изилдөөдө баа жеткис тарыхый булак. Өз доорундагы түрк элдеринен чогултулган диалектологиялык сөздүктө XI кылымдагы түрк коомунун тили, адабияты, маданияты жана социалдык абалы жөнүндө ар түрдүү, оригиналдуу маалыматтар камтылган. “Дивандагы” сөз казынасынын арасында жылкы жана жылкычылыкка байланыштуу лексика өзгөчө орунду ээлейт. Себеби, жылкыга байланыштуу терминология байыркы түрк жана азыркы кыргыз тилдеринин эң байыркы элементтеринин бири. Бул маселе боюнча кыргыз коомунда көптөгөн илимий изилдөөлөр жарык көргөнү менен жылкы жана жылкычылыкка байланышкан терминология толук изилдене элек. Ушул себептен улам, бул макалада “Диван Лугат ат-Түрктө” катталган ат жабдыктарына байланышкан сөздөрдү кыргыздын улуттук маданиятынын негизги элементтеринин бири болгон жылкы жана жылкычылык терминологиясы менен салыштырылып изилденип талдоого алынды.
Библиографиялык шилтемелер
Акматалиев А. Кыргыздын кол өнөрчүлүгү (колдонмо). – Бишкек: Кыргызстан, 1996. – 328 бет.
Асанов, Э. Кыргыз тарыхы: Кыскача энциклопедия. – Бишкек, 2003. – 286 бет.
Бутанаев В.Я. Русско-хакасский словарь (Около 15 тыс. слов). – Петропавловск: Полиграфия, 2011. - 940 бет.
Древнетюркский словарь. – Ленинград: Наука, 1969. – 676 бет.
Мамай, Жусуп. Манас. 1-бөлүм /Биринчи китеп. – Ош, 1995. – 191 бет.
Манас кыргыз элинин баатырдык эпосу. Сагымбай Орозбаковдун варианты боюнча. – Бишкек: Хан-Теңир, 2010. – 1840 бет.
Махмуд аль-Кашгари Диван Лугат ат-Турк.– Алматы: Дайк-Пресс, 2005. – 1288 бет + 2 бет.
Орозобекова Ж.К. “Манас” эпосундагы тулпарлардын көркөм образдары. – Бишкек: «Кыргызстан-Сорос» фонду, 1997. – 200 бет.
Осмонова Ж., Конкобаев К., Жапаров Ш. Кыргыз тилинин фразеологиялык сөздүгү. – Бишкек: КТМУ, 2001. – 519 бет.
Радлов В. Опыт словаря тюркских наречий. Т. I. Ч. 2. – Санктпетербург: Типографiя Императорской Академiи Наукъ, 1893. – 1914 бет + 67 индекс.
Русско-казахский словарь (под общей редакцией д.ф.н. проф. Н.Т.Сауранбаева). 50 000 слов – Москва: Госуд. изд-во иностр. национ. словарей, 1954. – 935 бет.
Русско-тувинский словарь (под редакцией А.А. Пальмбаха). 22 000 слов. – Москва: Гос. изд-во иностранных и натсиональных словарей, 1953. – 708 бет.
Русско-туркменский словарь (под общей редакцией проф. Н.А.Баскакова и доц. М.Я.Хамзаева) 50 000 слов – Москва: ГИИНС, 1956. – 879 бет.
Русско-узбекский словарь. (ред. Р. Абдурахманова) – Москва, Ташкент: Гос. изд. иностранных и национальных словарей Академии Наук: Академия наук УзССР, 1954. – 1046 бет.
Севортян Э.В. Этимологический словарь тюркских языков (Общетюркские и межтюрксике основы на гласные). – Москва: Наука, 1974. – 766 бет.
Семетей. “Манас” эпосунун экинчи бөлүгү. 3-китеп. – Фрунзе: Кыргызмамбас, 1959. – 324 бет.
Тажибаева, С. К., Шайимкулов А.Ж., Таирова А.Ш. (2022). Педагогические идеи восточного мыслителя Махмуда Кашгари-Барскани. Вопросы востоковедения, №1, сс. 114-120. DOI: 10.52754/16948653_2020_1_21. EDN: OPPVJR.
Толубаев М., Каратаева С. Махмуд Кашкаринин «Дивану лугат-ит-түрк” сөздүгүндөгү макал-лакаптар. –Бишкек: Бийиктик, 2010. – 66 бет.
Худяков Ю.С., Табалдиев К.Ш. Древние Тюрки на Тянь-Шане. – Новосибирск: Изд-во ИАЭТ СО РАН, 2009. – 292 бет.
Юдахин К. Киргизско-русский словарь. 1- книга, А-К. – Фрунзе: Главная редакция Киргизской Советской Энциклопедии, 1985. – 504 бет.
Юдахин К. Киргизско-русский словарь. 2- книга, Л-Я. – Фрунзе: Главная редакция Киргизской Советской Энциклопедии, 1985. – 480 бет.
Юдахин К. Русско-киргизский словарь: 51 000 слов. – Москва, 1957. –992 бет.
Atalay, Besim. Divanü Lûgat-it Türk Tercümesi, c.I. – Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1939. – 530 бет.
Atalay, Besim. Divanü Lûgat-it Türk Tercümesi, c.II. - Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi 1940. – 336 бет.
Atalay, Besim. Divanü Lûgat-it Türk Tercümesi, c.III. - Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi 1992. – 452 бет.
Belek, Kayrat. Kırgızlarda At ve At Kültürü. / жарыяланбаган эмгек. – Bişkek: KTMÜ, 2008. – 97 бет.
Genç, Reşat. Kaşgarlı Mahmud’a Göre XI. Yüzyılda Türk Dünyası. – Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 1997. – 412 бет.
Жүктөөлөр
Жарыяланды
Версиялар
- 2023-09-27 (2)
- 2023-09-27 (1)
Кандай шилтеме берүү керек
Саны (чыгарылыш)
Бөлүм
Лицензия
Copyright (c) 2023 Ош мамлекеттик университетинин Жарчысы
