МУГАЛИМДЕРДИН ЭМОЦИОНАЛДЫК КҮЙҮП КЕТҮҮСҮ: СЕБЕПТЕРИ, БЕЛГИЛЕРИ, АНЫ ЖЕҢҮҮ ЖАНА АЛДЫН АЛУУ ЖОЛДОРУ
DOI:
https://doi.org/10.52754/16948610_2025_2_16Ачкыч сөздөр:
эмоционалдык күйүп кетүү, стресстик факторлор, психологиялык чарчоо, өзүн-өзү жөнгө салуу көндүмдөрү, социалдык колдоо, кесиптик ден соолукАннотация
Бул илимий макалада мугалимдердин эмоционалдык чарчоо феномени, анын негизги себептери, психологиялык жана кесиптик көрүнүштөрү, ошондой эле аны жеңүү жана алдын алуу жолдору каралган. Эмоционалдык чарчоо кесиптик стресстен келип чыккан психологиялык чарчоо жана мотивациянын төмөндөшү менен мүнөздөлөт. Макалада мугалимдин эмоционалдык абалына таасирин тийгизген мугалимдердин эмгек шарты, социалдык басым жана кесиптик ишке болгон жогорку талаптар сыяктуу факторлор талданып, аныкталган. Макаланын илимий жаңылыгы мугалимдин ден соолугун жана кесиптик натыйжалуулугун сактоо багытында комплекстүү мамиле сунушталып, анда илимий булактардын жана жеке тажрыйбанын негизинде колдоо тутумдарынын маанилүүлүгү, жоопкерчиликтүү мамиле жана өзүн-өзү жөнгө салуу көндүмдөрү, аны жеңүү жолдору, бул абалды алдын алуу боюнча уюштуруу чаралары болуп саналат.
Библиографиялык шилтемелер
Bakker, A. B., Demerouti, E., & Schaufeli, W. B. (2000). Dual processes at work in a call centre: An application of the Job Demands–Resources model. European Journal of Work and Organizational Psychology, 9(1), 9–33.
Bakker, A. B., & Demerouti, E. (2007). The Job Demands-Resources model: State of the art. Journal of Managerial Psychology, 22(3), 309–328. DOI: https://doi.org/10.1108/02683940710733115
Brouwers, A., & Tomic, W. (2000). A longitudinal study of teacher burnout and perceived self-efficacy in classroom management. Teaching and Teacher Education, 16(2), 239–253. DOI: https://doi.org/10.1016/S0742-051X(99)00057-8
Chang, M.-L. (2009). An appraisal perspective of teacher burnout: Examining the emotional work of teachers. Educational Psychology Review, 21(3), 193–218. DOI: https://doi.org/10.1007/s10648-009-9106-y
Chifzhi, B. Importance of nature games for elementary school aged children / B. Chifzhi // Bulletin of Osh State University. – 2023. – No. 4. – P. 61-73. – DOI 10.52754/16948610_2023_4_7. – EDN MNHYVC. DOI: https://doi.org/10.52754/16948610_2023_4_7
Friedman, I. A. (2000). Burnout in teachers: Shattered dreams of impeccable professional performance. Journal of Clinical Psychology, 56(5), 595–606. DOI: https://doi.org/10.1002/(SICI)1097-4679(200005)56:5<595::AID-JCLP2>3.0.CO;2-Q
Greenhaus, J. H., & Powell, G. N. (2006). When work and family are allies: A theory of work-family enrichment. Academy of Management Review, 31(1), 72–92. DOI: https://doi.org/10.5465/amr.2006.19379625
Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in context: Past, present, and future. Clinical Psychology: Science and Practice, 10(2), 144–156. DOI: https://doi.org/10.1093/clipsy/bpg016
Kyriacou, C. (2001). Teacher stress: Directions for future research. Educational Review, 53(1), 27–35. DOI: https://doi.org/10.1080/00131910124115
Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2(2), 99–113. DOI: https://doi.org/10.1002/job.4030020205
Maslach, C., & Leiter, M. P. (2016). Burnout: The cost of caring. Cambridge: Malor Books. DOI: https://doi.org/10.1016/B978-0-12-397045-9.00149-X
Salmela-Aro, K., Savolainen, H., & Holopainen, L. (2011). Depressive symptoms and school burnout during adolescence: Evidence from two cross-lagged longitudinal studies. Journal of Youth and Adolescence, 40, 973–988.
Schaufeli, W. B., & Bakker, A. B. (2004). Job demands, job resources, and their relationship with burnout and engagement: A multi‐sample study. Journal of Organizational Behavior, 25(3), 293–315. DOI: https://doi.org/10.1002/job.248
Schaufeli, W. B., & Enzmann, D. (1998). The burnout companion to study and practice: A critical analysis. London: Taylor & Francis.
Shirom, A. (2003). Job-related burnout: A review. In J. C. Quick & L. E. Tetrick (Eds.), Handbook of Occupational Health Psychology (pp. 245–264). Washington, DC: American Psychological Association. DOI: https://doi.org/10.1037/10474-012
Skaalvik, E. M., & Skaalvik, S. (2010). Teacher self-efficacy and teacher burnout: A study of relations. Teaching and Teacher Education, 26(4), 1059–1069. DOI: https://doi.org/10.1016/j.tate.2009.11.001
Takahashi, M. (2013). Emotional intelligence education in Japan: A practical model for teachers’ well-being. Asian Education Studies, 2(1), 45–52.
Taris, T. W., Le Blanc, P. M., & Schaufeli, W. B. (2005). Job stress, job performance, and burnout: New research directions in the burnout–performance relationship. Journal of Occupational Health Psychology, 10(2), 155–165.
Даминов, Т. Ш. Дене тарбияны спорт менен машыктыруу мектеп окуучуларынын спорттук маданиятын калыптандыруунун фактору катары / Т. Ш. Даминов // Вестник Ошского государственного университета. – 2021. – Vol. 2, No. 3. – P. 61-66. – DOI 10.52754/16947452_2021_2_3_61. – EDN SFGHUB.
Жарматова, Э. К. Стресс социалдык-психологиялык көйгөй катары / Э. К. Жарматова, А. Д. Эсеналиева // Вестник Ошского государственного университета. – 2022. – No. 3. – P. 149-156. – DOI 10.52754/16947452_2022_3_149. – EDN HIWPKY.
Жаштардын туура тамактанууга жана сергек жашоого болгон мамилеси / Т. М. Мамаев, Ф. Ф. Муйдинов, Р. Г. Гайназарова [et al.] // Вестник Ошского государственного университета. – 2024. – No. 3. – P. 20-33. – DOI 10.52754/16948610_2024_3_3. – EDN XUIFKV. DOI: https://doi.org/10.52754/16948610_2024_3_3
Рахманали, К. А. Балдарды тарбиялоодогу үй-бүлөнүн жана мектептин кызматташтыгы / К. А. Рахманали, А. Батыралиев // Вестник Ошского государственного университета. Педагогика. Психология. – 2022. – No. 1(1). – P. 17-22. – EDN CLATIT.
Токтогулова, Н. Ж. (2022). Мугалимдердин эмоционалдык чарчоосу жана анын кесиптик ишмердүүлүккө тийгизген таасири. Билим жана Илим журналы, №4, 42–45.
Эргешова, А. (2021). Мугалимдердин психологиялык абалын изилдөө жана колдоо жолдору. Педагогика жана психология илимий журналы, №2, 70–73.
Жүктөөлөр
Жарыяланды
Кандай шилтеме берүү керек
Саны (чыгарылыш)
Бөлүм
Лицензия
Copyright (c) 2025 The Author(s)
