1933-ЖЫЛДАГЫ ЧЫГЫШ ТҮРКСТАНДАГЫ АЗАТТЫК СОГУШТА КЫРГЫЗДАРДЫН РОЛУ
DOI:
https://doi.org/10.52754/16948610_2024_1_8Ачкыч сөздөр:
Чыгыш Түркстан, Кашгар, кыргыздар, азаттык күрөшү, кыргыздардын эрдиктериАннотация
Кытайдын бүгүнкү Шинжаң Уйгур Автономдуу Аймагы же тарыхый аты Чыгыш Түркстан деп аталган жер байыртадан кыргыздардын байырлаган журту болуп эсептелет. Чөлкөмдө болуп өткөн баардык саясий, тарыхый орунтууу окуяларда кыргыздар дайыма аралашып келген. Ошондой эле кыргыздар аймактагы 1930-жылдардагы көз карансыздык үчүн болгон күрөшкө активдүү катышышкан. 1933-жылы ноябрь айында жарыяланган Чыгыш Түркстан Ислам Республикасынын курулушуна чоң салым кошушкан. Бирок 1930-жылдардагы Чыгыш Түркстандагы көз карансыздык үчүн болгон күрөш, аларга кыргыздардын катышкандыгы тууралуу кыргыз тарых наамасында айтыла бербейт. Бул макалада 1932-34-жылдардагы Чыгыш Түркстандагы азаттык үчүн болгон күрөштө кыргыздардын ролу, кыргыз лидерлеринин жасаган эрдиктери, ар түрдүү окуяларга катышкандыгы тууралуу баяндалат. Эмгек көбүнчө чет элдик булактардан пайдаланылды.
Библиографиялык шилтемелер
Абдуллаев К.Н. (2009). От Синцзяна до Хорасана. Из истории среднеазиатской эмиграции XX века, Душамбе, Ирфон.
Абдырахманов Т., Абдалиева Г. (2016). Эркиндик, теңдик, эгемендүүлүк күрөштөрү жана «Үркүндөр», Бишкек, ЖИ “Сарыбаев Т.Т.
Авазов Э.А. (2021). ХIX к. аягы ХХ к. башындагы Орусия империясынын Түркстандагы билим берүү саясатындагы атаандаштык жана анын жыйынтыктары (Фергана өрөөнүнүн мисалында). Вестник Ошского государственного университета, Vol. 2, No. 3, сс. 133-142. DOI: 10.52754/16947452_2021_2_3_133. EDN: TRVWUZ. DOI: https://doi.org/10.56122/..v2i2.38
Авазов Э. (2023). Улуттук-азаттык кыймылдардын тарыхнаамасынын айрым методологиялык маселелери (Анжиян көтөрүлүшүнүн мисалында). Вестник Ошского государственного университета. История, 2(3), 7-13. DOI: https://doi.org/10.52754/1694867X_2023_2(3)_2. EDN: UXLPWR. DOI: https://doi.org/10.52754/1694867X_2023_2(3)_2
Алтымышова, З. (2015). 1930-жж. Кыргызстандан Кытайга Эмиграциялык Кыймылдар, Manas Journal of Social Studies. Том 4. 1-11 бб.
Алымбеков К.А., Кангелдиев Б.С. (2021). Улут лидери - Жусуп Абдрахманов // Вестник Ошского государственного университета, Vol. 3, No. 3, сс. 24-32. EDN: CSUIEQ.
Монуев Абдувахаб, (2006). Генерал Ысакбек, Бишкек, Бийиктик.
Мырзабаева, Н. (2016). Кыргызстандагы Совет Бийлигинин Исламга Карата Диний Саясаты, (кандидаттык диссертация). Бишкек.
Разак уулу Д. (2023). Кашкарды бийлеген тунгуч кыргыз генералы Осмон паша, Бишкек, Жаш Түрклогдор Семпозиуму/КТМУ жыйнак.
Шейшеканов Т. (2023). Кыргызстандагы XIX к. экинчи жарымы-XX к. башындагы элдик кыймылдардын жана көтөрүлүштөрдүн тарыхын изилдөөдөгү негизги методологиялык принциптер. Ош мамлекеттик университетинин Жарчысы. Тарых, 2(3), 101-108. DOI: https://doi.org/10.52754/1694867X_2023_2(3)_14. EDN: EHKKFM. DOI: https://doi.org/10.52754/1694867X_2023_2(3)_14
Alptekin, İ. Y. (1975). Doğu Türkistan davası, İstanbul, Otağ Yayınları
Alptekin, İ. Y. (1985). Esir Doğu Türkistan İçin, İstanbul, Doğu Türkistan Yayınevi
Amaç, K. (1981). Doğu Türkistan Çin Müstemlekesi. İstanbul: Doğu Türkistan Dergisi Yayınları
Bademci Ali. (2019). Basmacılar (Korbaşılar), İstanbul, Kamer yayınları
Baysun. R.A., (1945). Türkistan Milli Harekatı, İstanbul, Zaman Kitapevi
Buğra Mehmet Emin, (1940). Doğu Türkistan Tarihi, Kabul
Daily Herald, Un chef rebelle remporté une victoire secrete, London, Le Daily Herald du 25 aout 1933.
Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, 543-44743-215553-1-2.
Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, 571-35962-141907-4.
Doğu Türkistan dergisi, İstanbul, 1983, Temmuz, Sayı 34-37.
Forbes, Andrew. D.W. (1990). Doğu Türkistan’daki Harp Beyleri, Münih.
Hayit, Baymirza. (1975). Türkistan Rusya ile Çin arasında, İstanbul, Otağ matbaası,
İlkul, Ahmet Kemal (1999). Çin-Türkistan Hatıraları, İstanbul, Ötüken Neşiryatı.
Kadiri, Polat (2009). (Ülke Tarihi) Baturlar, Çev. Ömer Kul, Ankara, Berikan Yayınevi
Özgen, Tahir (1960). Hacı Parpi Özgenin Hatıraları, Türkistan’dan Türkiye’ye, Konya, Yeni Kitap Basımevi
Razak Uulu D. (2023). XX. Yüzyılda Türkiye-Kırgızistan İlişkileri, (Doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
Şimşir, S. (2018). Türk Dünyası Tarihi, İstanbul, Post Yayınları
Toğan. Z.V. (1940). 1929-1940. Yılları Arasında Türkistan Vaziyeti. Ankara. Birlik Matbaası.
Tuna, A. (2012). Doğu Türkistan’da asimilasyon ve ayrımcılık, İstanbul: İHH Yayınları
Жүктөөлөр
Жарыяланды
Кандай шилтеме берүү керек
Саны (чыгарылыш)
Бөлүм
Лицензия
Copyright (c) 2024 Ош мамлекеттик университетинин Жарчысы
