A Hanafi-Shafi'i Scholar Living in the Mamlūk Period: Ziyā b. Saʿdullāh al-Qazvini (d.780/1379) and Its Position as an Example of Sectarian Interaction
DOI:
https://doi.org/10.52754/16947673_2023_34_5Keywords:
Mamlūks, Hanafism, Shafi‘ism, Hanefi-Shafi'i, Ziyā b. Saʿdullāh al-QazviniAbstract
Although there are many examples of transitivity and interaction between sects, the form of interaction we examined in this study took place between two sects of fiqh (Ḥanafism and Shafi‘ism). In this study, Ziyā b. Saʿdullāh from the Mamlūk period, one of the rare ulama found to be Ḥanafī-Shāfiʿī, was selected as a sample in order to study the interaction in question. The aim of the study is to examine the nature of inter-sectarian transition from a different perspective. For this reason, the detection of the existence of Ziyā b. Saʿdullāh, who described himself as Ḥanafī and Shāfiʿī, was very exciting and intriguing for us; It also allowed us to examine the relationship between the Ḥanafism and Shafi‘ism sects in a dimension that has not been studied before. In this context, this relationship, which we mostly encounter with the dimension of conflict, has been examined in terms of interaction and transitivity. In the study, on the axis of the "principle of deepening on individuals", both the reflections of the interaction in question on individual experience and its counterpart in the political-social structure of the period were determined. In this context, Ziyā b. Saʿdullāh's life, his position in the eyes of the political power of the period, the content of his sectarian identity, and the perspective of the authors of both the era he lived in and the later history and sects (Hanefi-Shafi'i) regarding this sectarian identity are revealed. The most important result we reached as a result of our study is that Ziyâ did not encounter a critical attitude towards his sectarian identity during his lifetime. The fact that, at least for the age in which he lived, the Hanafi or Shafi'i scholars of the period did not try to present him as a follower of their own sect, shows that his sectarian identity was accepted as it was in the current scientific environment.
References
Abdülbâsıt el-Malatî, Zeyneddin b. Halil b. Şahin ez-Zâhirî. Neylü’l-emel fî zeyli’d-Düvel. nşr. Ömer A. Tedmürî. I-IX, Beyrut: Mektebetü’l-‘Asriyye, 2002.
Akgündüz, Ahmet. “İstibdâl”. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2001. 23/319-320.
Ayaz, Fatih Yahya-Alibekiroğlu Eren, Fatmanur. “Memlük Devletinde Sultan ve Emîrlerin Hanefîliğe İlgisi”. İBAD Sosyal Bilimler Dergisi 5 (2019), 284-296.
Ayaz, Fatih Yahya. “Türk Memlûkler Döneminin Büyük Emîrlerinden Yelboğa el-Ömerî (ö. 768/1366) ve İdaredeki Nüfuzu”. ÇÜİFD 61/1 (2007), 81-100.
Ayaz, Fatih Yahya. Makrîzî (öl.845/1442). İstanbul: Siyer Yayınları, 2021.
Aynî, Bedreddin Mahmud b. Ahmed, ‘İkdü’l-cümân fî târîhi ehli’z-zamân, Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Veliyyüddin Efendi böl., nr. 2374-2396.
Bayder, Osman. “8/14. Yüzyılda Şam-Mısır Bölgesi Fakihleri Arasında Bir Tartışma: Refu’l-Yedeyn Meselesi”. dergİabant (AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi) 7/13 (2019), 116-132.
Dâvûdi, Muhammed b. Ali. Tabakâtü’l-müfessirîn. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1433.
Doris Behrens-Abouseif. “Baybars II Hankahı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1992, 5/224-225.
Düzenli, Aygül. “Memlükler Döneminde Medreseler (648-923/1250-1517), Osmanlı Medreseleri: Eğitim, Yönetim ve Finans, İstanbul: Mahya Yayıncılık, 2018, 447-460.
Düzenli, Aygül. Memlükler Döneminde İktidar-Ulemâ İlişkisi (648-923/1250-1517). Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
et-Temîmî, Takiyyüddin b. Abdülkâdir. Tabakâtü’s-Seniyye fî Terâcimi’l-Hanefîyye. thk. Abdülfettah Muhammed Hulv. Kahire 1970.
Görgün, Tahsin. “Îcî, Adudüddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2000. 20/410-414.
İbn Dokmak, Sârimüddin İbrahim b. Muhammed b. Aydemir. “Nazmü’l-Cümân fî tabakâti ashâbi imâmine’n-Nu’mân”. İbn Dokmak’ın Hayatı ve Nazmü’l-Cümân fî Tabakâti Ashâbi İmâmına en-Nu’man” İsimli Eserinin Tahlil ve Tahkiki. haz. Samir Fattah Abbas. Marmara: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şehabeddin Ahmed b. Ali el-Askalânî. ed-Dürerü’l-kâmine fî a‘yâni’l-mieti’s-sâmine. I-IV. Beyrut: Dârü’l-Cîl, 1993.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şehabeddin Ahmed b. Ali el-Askalânî. İnbâü’l-ğumr bi-ebnâi’l-‘umr. nşr. Hasan Habeşî, I-IV. Kahire: Lecnetü İhyâi’t-Türâsi’l-İslâmî, 1969-1998.
İbn Kâdî Şühbe, Tabakâtü’ş-Şâfi‘iyye. nşr. Hâfız Abdülalîm Han. I-IV. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1987.
İbn Kâdî Şühbe, Takıyyüddin Ebû Bekir b. Ahmed b. Muhammed b. Kâdî. Târîhu İbn Kâdî Şühbe. nşr. Adnan Derviş. I-IV. Dımaşk: Ma‘hedü’l-Fıransî li’d-Dirâsâti’l-‘Arabiyye, 1977.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmadüddin İsmail b. Ömer. el-Bidâye ve’n-Nihâye. nşr. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. I-XXI. Cîze: Dârü Hicr. 1997-1999.
İbn Tağrîberdî, Ebü’l-Mehâsin Cemaleddin Yusuf, en-Nücûmü’z-zâhire fî mülûki Mısr ve’l-Kâhire, I-XII. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1956.
İbn Tağrîberdî, Ebü’l-Mehâsin Cemaleddin Yusuf. ed-Delîlü’ş-şâfî ʿale’l-Menheli’ṣ-ṣâfî. nşr. Fehîm Muhammed Şeltût. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, ts.
İbn Tağrîberdî, Ebü’l-Mehâsin Cemaleddin Yusuf. el-Menhelü’s-sâfî ve’l-müstevfî ba‘de’l-Vâfî. nşr. Muhammed M. Emin-Nebîl Muhammed Abdülaziz. I-XII. Kahire: Matbaatü Dâri'l-Kütüb, 1984-2006.
İbn Tağrîberdî, en-Nücûmü’z-zâhire fî mülûki Mısr ve’l-Kâhire. Kahire: Vizâretü’s-Sakâfe ve’l-İrşâd el-Kûmî, 1431.
İbn Tolun, Şemseddin. el-Gurefü’l-aliyye fî terâcimi müteahhirî’l-Hanefîyye. thk. Ali es-Seyyid Abdüllatîf. İstanbul-Ankara: İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM)-Türkiye Diyanet Vakfı, 2023.
İbnü’l-‘Irâkî, Ebû Zür‘a Veliyyüddin Ahmed b. Abdürrahim. ez-Zeyl ‘ale’l-‘İber fî haber men ğaber. nşr. Sâlih Mehdî Abbâs. I-III. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1989.
İbnü’l-Cezerî. Ġāyetü’n-Nihâye. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1431.
Kalaycı, Mehmet. “Eşarilik ve Maturidiliği Uzlaştırma Girişimleri: Tâcüddin es-Sübkî ve Nûniyye Kasidesi”. Dinî Araştırmalar 14/40 (2012). 112-131.
Kâşânî, Abdullah b. Ali. “Târihi Olcaytu”. Târihi Olcaytu İnceleme ve Çeviri. haz. Derya Örs. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1992.
Kefevî, Mahmud b. Süleyman. Ketâʾibü aʿlâmi’l-ahyâr min fukahâ-i mezhebi’n-Nuʿmâni’l-muhtâr. thk. Saffet Köse vd. İstanbul: İrşad Kitabevi, 2017.
Makrîzî, el-Mukaffa el-Kebir, nşr. Muhammed Ya’lavî. Beyrut: Dârü’l-Gurebi’l-İslâmî, 2006.
Makrîzî, Takıyyüddin Ahmed b. Ali, Kitâbü’s-Sülûk li-ma‘rifeti düveli’l-mülûk. nşr. M. Mustafa Ziyâde-Saîd A. Âşûr (Kahire: Lecnetü’-Te’lîf ve’t-Terceme ve’n- Neşr, 1970).
Makrîzî, Takıyyüddin Ahmed b. Ali. Kitâbü’l-Mevâiz ve’l-i‘tibâr bi-zikri’l-hıtat ve’lâsâr. Beyrut, ts.
Mevlüt Güngör. “Begavî, Ferrâ”, TDV İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 1992), 5/340-341.
Özen, Şükrü. “Teftâzânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2011, 40/299-308.
Sehâvî, Şemseddin Muhammed b. Abdurrahman, ed Dav’ü’l-lâmi‘ li-ehli’l-karni’t-tâsi’. I-XII. Beyrut: Dârü’l-Cîl, ts.
Sehâvî, Şemseddin Muhammed b. Abdurrahman. Vecîzü’l-kelâm fi’z-zeyl ‘alâ Düveli’l İslâm. nşr. Beşşâr A. Maruf v.dğr. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1995.
Sever, Mehmet. “14. Yüzyıl Şam Eş’arîliği: Tâcüddin Sübkî Örneği”. V. Uluslararası Şeyh Şa’ban-ı Velî Sempozyumu -Eş’arîlik-, 04-06 Mayıs 2018. ed. Mustafa Aykaç vdğr. Kastamonu: Kastamonu Matbaası, 2018, 32-45.
Süyûtî, Celaleddin Abdurrahman b. Ebû Bekir. Buğyetü’l-Vuât. nşr. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim. I-III. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1979.
Süyûtî, Celaleddin Abdurrahman b. Ebû Bekir. Hüsnü’l-muhâdara fî ahbâri Mısr ve’l- Kâhire. nşr. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrahim. Kahire: Dârü İhyâi’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1967.
Süyûtî, Celaleddin Abdurrahman b. Ebû Bekir. Târîhu’l-hulefâ, Katar: Vizâretü’l-Evkâf ve’şŞüûni’l-İslâmiyye, 2013.
Şahin, Hanifi. “Câmiu‘t-Tevârîh’e Göre Gâzân Hân’ın Müslümanlığı ve Bunun İlhanlı Toplumuna Yansımaları”. Bilig 73 (2015 ), 207-230.
Şahin, Hanifi. İlhanlılar Dönemimde Şiilik. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
Şebânkâreî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. Mecma’u’l-Ensaâb Hanedanlar Tarihi. trc. Fahri Unan, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2021.
Tâceddin es-Sübkî, Abdülvehhab, Tabakâtü’ş-Şâfi‘iyyeti’l-kübrâ. nşr. Mahmud Muhammed et-Tanâhî, Abdülfettah Muhammed el-Hulv. I-X. Kahire: Dârü İhyâi’l-Kütübi’l-‘Arabîyye, 1964.
Timür, İhsan. Hanefî-Mâtürîdî Geleneğin Batıya İntikali el-Akîdetü’t-Tahâviyye Şerhleri Bağlamında Bir İnceleme. İstanbul: Hacıveyiszade İlim ve Kültür Vakfı Yayınları, 2021.
Topaloğlu, Bekir. “Sâni‘”. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2009. 36/107-107.
Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. el-Muʿîn fî ṭabaḳāti’l-muḥaddis̱în. Amman: Dârü’l-Furkan, 1431.
Ziriklî, Ebû Gays Muhammed Hayreddin b. Mahmud. el-Aʿlâm. Beyrut: Dârü’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 2002.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Fatmanur Alibekiroğlu Eren
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
