The Classification of the Hanafi Figures by the Muʿtazilī Biographers As A Case of Interdenominational Interactions

Authors

  • Fatmanur Alibekiroğlu Eren Çukurova Üniversitesi

DOI:

https://doi.org/10.52754/16947673_2023_34_4

Keywords:

History of Islamic Sects, Mu’tazila, Mu’tazili tabaqat literature, Hanafi, Hanafi-Mu’tezilîte

Abstract

Interactions between sects and its reflections constitute a new problem area in contemporary Islamic Sects History research. It is known that the interactions between sects occurs mostly through individuals. In this respect, in the determination of this relationship, tabaqat literatures which are biographical works, are among the main sources. Biographical works, which aim to identify and classify Mu'tazila people, have an important place in the Mu'tazilite writing tradition. In addition to the classification of the members, these works also provide important data about the examples of interactions between sects, especially the Hanafism-Mu'tazila interaction. In this study, it is aimed to examine the method followed by the Mu'tazilite tabaqat literature in classifying Hanafi-Mu'tazilite persons and how they positioned the interaction in question from this point of view. According to our research, three different methods have come to the fore in the classification of individuals in the Mu'tazilite tabaqat literatures: their specialties, the centuries they lived and the regions. For this reason, in this study, Hanafi persons were examined from three different angles in accordance with the writing style of the Mu'tazilite tabaqat literature’s. From this point of view, the information in the works in question was analyzed chronologically and comparatively. As a result, some chronological and descriptive determinations were made about the differentiations, horizontal and vertical expansions and interactions within the Mu'tazilite perspective in the classification of Hanafi persons. In this respect, it is thought that our study will contribute to the clarification of the problem of interaction between sects from a different perspective.

References

Adalar Subaşı, Derya. “Arap Edebiyatında Tabakât (Biyografi) Türünün Gelişimi”. Doğu Dilleri Dergisi 6/1 (2022), 28-47.

Akoğlu, Muharrem. Mihne Sürecinde Mu'tezile. İstanbul: İz Yayıncılık, 2006.

Alibekiroğlu, Fatmanur. "Kaderî-Mürciî Olarak Tanımlanan Şahıslar ve Mezhebî Aidiyet Problemleri". e-Makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi 1 / 2 (Aralık 2018), 431-470. https://doi.org/10.18403/emakâlât.476647.

Alibekiroğlu, Fatmanur. Tarihsel Süreçte Hanefîlik-Mu'tezile İlişkisi. Adana, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.

Arıkan, Adem. “Zeynüddin El-Âmilî'nin Öldürülmesiyle İlgili İmâmiyye Tabakât Kitaplarındaki Kurguların Değerlendirilmesi". Journal of Istanbul University Faculty of Theology 19 (Ekim 2010), 87-112 .

Arpaguş, Hatice K., “Bağdat Mu’tezile Ekolü: Kâ’bî Örneği”, İslam Medeniyetinde Bağdat (Medînetü’s-Selâm) Uluslararası Sempozyum, 07-08-09 Kasım 2008, İstanbul 2011.

Aslan, Muhammed. “Tabakat Kitapları ve Hadis İlmine Sağladıkları Faydalar”. BÜİFD 5/10 (2017/2), 269-290.

Aydınlı, Osman. “Mu‘tezile Ekolünün Temel Kaynakları ve Özellikleri”. Mezheplere Göre Klasik Kaynaklar ve Özellikleri. ed. H. İbrahim Bulut. 33-89. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.

Aydınlı, Osman. “Mu’tezile Ekolünün Tarihsel Serüveni”, İslami İlimler Dergisi 12/2 (2017), 9-41

Bebek, Adil.“Kâ’bî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2001, 24/27.

Cüşemî, Ebû Sa’d el-Muhassin b. Muhammed b. Kerrâme. Risâletu İblis ila İhvânihi’l-Menâhis. thk. Hüseyin el-Müderrisî, Beyrut: Dârü’l-Müntehabi’l-Arabî, 1995.

Çeker, Huzeyfe. Hanefî Mezhebinde Biyografi Geleneği. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.

Gökalp, Yusuf. “Zeydiyye Mezhebinin Görüşleri, Kültürel Mirası ve İslam Düşüncesine Katkıları”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/2 (2007), 95-112.

Hansu, Hüseyin. “Mu’tezile Araştırmalarında Kaynak Problemi”. Marife, 3/3 (2003), 55-71.

İbn Kutluboğa, Ebu’l-Fidâ Zeynuddîn Kâsım. Tâcu’t-Terâcîm. thk. Muhammed Hayr Ramazan Yusuf, Dımaşk: Dârü’l-Kalem, 1992/1413.

İbnü’l-Murtazâ, Ahmed b. Yahyâ. Kitâbu Tabakâtü’l-Mu’tezile. thk. S.D. Wılzer. Beyrut, 2. Basım, 1407/1987.

Hafsi, Ibrahim. “Recherches Sur Le Genre " Ṭabaqāt " Dans La Littérature Arabe: III.” Arabica 24/2 (1977), 150-186.

Kâ’bî, Ebu’l-Kâsım el-Belhî. Uyûni’l-Mesâil ve’l-Cevâbât. thk. Râcih el-Kürdî, Abdülhamid el-Kürdî, Hüseyin Hansu. Amman:Dârul-Hamed, 2014.

Kâdî Abdülcebbâr, Abdülcebbâr b. Ahmed. “Kitab Fadlu’l-İ’tizâl ve Tabakâtü’l-Mu’tezile”. Fadlu’l-İ’tizâl ve Tabakâtü’l-Mu’tezile. thk. Fuad Seyyid. Tunus: Dâru’t-Tunusiyye, 1974.

Kaya, Mesut. “Hadis ve Tarih İlimleri Arasında Tefsir Tabakat Literatürü: Histografik Bir İnceleme”. İslam Araştırmaları Dergisi 31 (2014), 33-65.

Kefevî, Mahmud b. Süleyman. Ketâibu’l-A’lâmi’l-Ahyâr, Meclis-i Şûrâyı Millî, 1385.

Kureşî, Ebû Muhammed Muhyiddîn Abdülkâdir b. Muhammed. el-Cevâhiru’l-Mudiyye fî Tabakâti’l-Hanefîyye. thk. Abdulfettah Muhammed el-Hulv. 5 cilt. Kahire: Dârü’l-Hicr, 2. Basım, 1413/1993.

Kutlu, Sönmez. Mezhepler Tarihine Giriş. İstanbul: Dem Yayınları, 2008.

Leknevî, Abdülhay. Fevâidu’l-Behiyye fi Terâcimi’l-Hanefiyye. thk. M. Bedreddin Ebû Firâs. Kahire:Dâru’l-Mektebi’l-İslâmî, 1324.

Makdisi, George. “‘Ṭabaqāt’-Bıography: Law And Orthodoxy In Classıcal Islam.” Islamic Studies 32/4 (1993), 371–396.

Sadıker, Ömer. “İbn Ebî Allân (1018)”. İslâm’ın Akılcıları Mu’tezilî Öncüler. ed. Mehmet Azimli, Özden Kanteri. İstanbul: Mana Yayınları, 2021, 393-396.

Saymerî. Abdullah Hüseyin b. Ali. Ahbâru Ebî Hanîfe ve Ashâbihî. Beyrut:Dâru’l-Mektebeti’l-Arabî, 1974.

et-Temîmî, Takiyyüddin b. Abdülkâdir. Tabakâtü’s-Seniyye fî Terâcimi’l-Hanefîyye, thk. Abdülfettah Muhammed Hulv. Kahire 1970.

Timür, İhsan. “Bir Mezhep Savunusu Olarak Tabakat Eserleri: Takiyyüddîn et-Temîmî’nin et-Tabakâtü’s-Seniyye’sine Yansıyan Hanefilik Savunusu”. İslam Te'lif Geleneğinde Biyografi Yazıcılığı. ed. Hidayet Aydar. 487-505. İstanbul: Ensar Neşriyat 2018.

Ümit, Mehmet. “Hazar Zeydîleri ve Mu’tezilîler”. İslâmî İlimler Dergisi 6/1 (2011), 231-254.

Van Ess, J. “Abu’l-Qāsem Kaʿbī”, Encyclopædia Iranica (Erişim 27 Mayıs 2023).

Yapıcı, Asım. “Biz ve Onlar: İç ve Dış Dinî Grupların Oluşumunu Besleyen Faktörler ve Aidiyet Psikolojisi”. Kur’an ve Toplumsal Bütünleşme (Mezhepler ve Dinî Gruplar Arası İlişkiler). ed. Hayati Hökelekli, Vejdi Bilgin. 247-279, Bursa: Kurav, 2015.

Yaşar, Muhammmed Yuşa. “Mu’tezile Tabakatları Bağlamında Mu’tezile’nin Teşekkülü ve İsimlendirilmesi”. İslam Te'lif Geleneğinde Biyografi Yazıcılığı. ed. Hidayet Aydar. 37-83. İstanbul: Ensar Neşriyat 2018.

Yıldırım, Ramazan. Mutezîle’nin Kelamî Polemikleri Hâkim el-Cüşemî Örneği. İstanbul: İşaret Yayınları, 2012.

Published

2023-06-29

How to Cite

Alibekiroğlu Eren, F. (2023). The Classification of the Hanafi Figures by the Muʿtazilī Biographers As A Case of Interdenominational Interactions . Scientific Journal of Faculty of Theology, (34), 93–130. https://doi.org/10.52754/16947673_2023_34_4

Issue

Section

Статьи