ТОКМОК ҮЙӨЗҮНДӨГҮ САЯК БОЛУШТУГУНУН АЛГАЧКЫ БАШЧЫЛАРЫ ЖАНА БИЙЛЕРИ (1868-1888-ЖЫЛДАР)
DOI:
https://doi.org/10.52754/16948610_2025_3_0_5%20Ачкыч сөздөр:
Кыргызстан XIX кылымда, Токмок дубаны, Осмон датка, Саяк болуштугу, административдик тарых, болуштар, бийлерАннотация
Бул макалада колониалдык мезгилдеги Түркстан генерал-губернаторлугунун Жетисуу облусуна караштуу Токмок үйөзүндөгү Саяк болуштугунун 21 жылдык саясий тарыхы баяндалат. Бул маалыматтар Кыргызстандын азыркы Нарын облусундагы Ак-Талаа районунун жана ага чектешкен Жалал-Абад облусундагы Тогуз-Торо районунун 1868-1888-жылдардагы тарыхын чагылдырмакчы. Изилдөөнүн жүрүшүндө бул жылдары Саяк болуштугунда чекирсаяк уруусунун чоро уругунан, айрыкча жанболот уулдарынан үч жыл сайын болуштар шайланып тургандыгы аныкталды. Ошондой эле, бул болуштукта басыз, моңолдор урууларынын, чекирсаяктардын ыман уругунун өкүлдөрү жашап, алардын дагы өз бийлери шайлоолорго активдүү катышып тургандыгы билинип, ошол бийлердин аты-жөнү жана санжырасы такталды. Орусия империясы каратып алганга чейинки кыргыз уруу башчыларынын, мисалы Тайлак баатырдын уулу Осмон датка сыяктуу тарыхый инсандардын 1867-1868-жылдардагы административдик реформадан кийинки саясий турмуштагы ишмердүүлүгү дагы бул макалада каралмакчы.
Библиографиялык шилтемелер
Абдрахманов, Ы. (1944). Кыргыздар (Кыргыздардын урууларга бөлүнүшү). Бишкек: КР Президентине караштуу УИАнын Кол жазмалар фонду. Инв. №319 (116).
Абдрахманов, Ы. (1944). Тайлак баатыр. Бишкек: КРПУИАнын Кол жазмалар фонду. Инв.№323.
Абдылдаев, А. (2006). Тогуз-Торо элинин санжырасы. Бишкек.
Абрамзон, С.М., Мамбеталиев С. ж.б. (котор.). 1999. Кыргыз жана Кыргызстан тарыхы боюнча тандалма эмгектер. Бишкек: «Кыргызстан-Сорос» фонду. 896 б.
Байдилдеев, Ж. (2001). Тайлак баатыр баяны: Санжыра. Бишкек.
Валиханов, Ч.Ч. (1985). Собрание сочинений в пяти томах. Том 3. Алма-Ата: Казахская советская энциклопедия. 416 с.
Джамгерчинов, Б. (1966). Очерки политической истории Киргизии XX века. Фрунзе: Кыргызстан. 429.
Ежегодник: Материалы для статистики Туркестанского края. (1872). Маев Н.А. (ред.). Вып.1. С-Петербург: Типография К.В. Трубникова. В сборнике: Межов В.И. (сост.) 1873. Туркестанский сборник. Том 59. Санктпетергбург: Министерство путей сообщения.
Казакстан Республикасынын Борбордук мамлекеттик архиви. №44 ф., №1 оп., №41686 д.
Казакстан Республикасынын Борбордук мамлекеттик архиви. №44 ф., №1 оп., №12 д.
Кожалы уулу, Ж. (1996). Тогуз-Тором жүрөк толгом. Бишкек.
Кыргыздардын жана Кыргызстандын тарыхый булактары (Б.з.ч. II к. – XVII к. кытай булактарынан үзүндүлөр). II т. (2003). Бишкек: КТМУ.
Кыргыз санжырасы. (1994). Жусупов К. (ред.). Бишкек: Ала-Тоо. 287 б.
Кыйын кезеңдин арстандары: Тайлак баатыр жана анын уулу Осмон датка. Сатыбалдиева Б. (түз.). (2013). Бишкек: Бийиктик.
Материалы по обследованию туземного и русского старожильческого хозяйства и землепользования в Семиреченской области: Пржевальский уезд – Киргизское хозяйство. (1916). Том VIII. Вып. 1. Румянцев П.П. и др. (сост.). Петроград.
Молдожунусов, К. (2024). Орусия империясынын тушунда Чүйдөгү солто уруусунун болуштуктарга бөлүнүшү (1868-1891-жж.). ОшМУ Жарчысы. №3. 71-84-б. https://doi.org/10.52754/16948610_2024_3_7
Мусулманкулов, М. (1947). Осмон баатыр. Бишкек: КРПУИА КФ. Инв.№163 (376).
Публикации по Семиреченской области и Кулджинскому району. (1874). №18. – Верный.
Публикации по Семиреченской области и Кулджинскому району. (1877). №11-14. Верный,
Публикации по Семиреченской области и Кулджинскому району. (1880). №65. Верный.
Публикации по Семиреченской области и Кулджинскому району. (1882). №42. Верный,.
Публикации по Семиреченской области. (1871). №47. Верный.
Сапаралиев, Д. (2004). “Система управления кыргызов в составе Российской империи (1855-1917 гг)”. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. № 6 (12). Стр. 9-15.
Семиреченские областные ведомости. (1885). №38. Верный.
Семиреченские областные ведомости. (1886). №25. Верный.
Ханзу жазмаларындагы кыргыздар. (2004). Мамбетакун М. (ред.). Үрүмчү.
Жүктөөлөр
Жарыяланды
Кандай шилтеме берүү керек
Саны (чыгарылыш)
Бөлүм
Лицензия
Copyright (c) 2025 Кыргыйбек Молдожунусов
