Zeydiliğin Mezhebi Kimliğe Kavuşmasında Yemen Sürecinin Önemi
Ключевые слова:
Zeydilik, Yemen, Mezhep, ŞiaАннотация
Zeydiyye mezhebinin teşekkülü ve kurumsallaşmasında Yemen’in özel bir yeri bulunmaktadır. Zeydîlik, özellikle Kuzey Yemen’de 3/9. Yüzyılın sonlarından itibaren hâkim din anlayışı olarak varlığını sürdürmektedir. Yemen tarihinde Zeydîlik dini ve siyasi bir aktör olarak her zaman yerini almıştır ve günümüzde de bu durum geçerliliğini korumaktadır. Zeydiyye özellikle Yemen’de yaşanan devletleşme sürecinde siyasî, itikadi ve hukuki boyutuyla kendine has görüşleri olan müstakil bir mezhep kimliğine kavuşmuştur. Zeydiyye’nin mezhep esasları da Yemen’de yaşanan devletleşme sürecinde nihai bir şekle kavuşmuştur. Mezhebi bir oluşumun kurumsallaşmasında siyasi desteğin etkisini dikkate aldığımızda Yemen’de yaşanan devletleşme sürecinin toplumsal bir taban bulma, fiziki varlığını devam ettirme ve yeni yorumların ortaya çıkması açısından Zeydî düşünceye büyük bir katkı sağladığını söyleyebiliriz.
Библиографические ссылки
Abdulfettah Şayef Nu’man, el-İmâm el-Hâdî Veliyyen ve Fakîhen ve Mücâhiden, yrz. 1989.
El-Alevî, Ali b. Muhammed b. Ubeydullah (327/938’den sonra), Sîretü’l-Hâdî ile’l-Hakk Yahyâ b. Hüseyin, thk. Süheyl Zekkâr, Beyrut, 1972.
El-Amerrecî, Ahmed Şevki İbrahim, el-Hayâtu’s-Siyâsiyye ve’l-Fikriyye li’z-Zeydiyye fi’l-Meşriki’l-İslamî, Kahire 2000.
El-Curafî, Abdullah b. Abdilkerim el-Yemenî, el-Muktetaf min Târîhi’l-Yemen, thk. Zeyd b. Ali el-Vezîr, Beyrut 1987.
Doğan, İsa, Zeydiyye’nin Doğuşu ve Görüşleri, Samsun 1996.
Ebî Firas b. Di’sem, Sîretü’l-İmâm Abdullah b. Hamza, thk. A. M. Abdullatif, I-II, Beyrut 1993.
Ebi’z-Ziya Abdurrahman b. Ali ed-Debî’ eş-Şeybânî ez-Zebîdî, Kitâbu Gurretu’l-Uyûn bi Ahbâri’l-Yemeni’l-Meymûn, thk. Muhammed b. Ali el-Ekva, Kahire 1988.
El-Eşarî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail, Makâlâtu’l-İslamiyyîn ve İhtilâfu’l-Musallîn, thk. Helmutt Ritter, Wiesbaden 1980.
Fayda, Mustafa, İslâmiyet’in Güney Arabistan’da Yayılışı, İstanbul 1982.
El-Figî, İsâmuddîn Abdurraûf el-Yemen fî Zilli’l-İslâm munzu Fecrihî hattâ Kıyâmu Devleti Benî Resûl, San‘a 1981.
Griffini, E. “Lista di Manocritti Arabinuova fonda della Biblioteca Ambrossana di Milano”, RSO, VIII (1917).
Gochenour, David Thomas, The Penetration of Zaydi Islam Into Early Medieval Yemen, Massachusetts 1984.
Gökalp, Yusuf, Zeydi Düşüncenin Tarihsel Gelişimi 6-7/12-13. Yüzyıllar, Adana 2014, Giriş Dijital Baskı
Gökalp, Yusuf, Şiî Gelenekte Alternatif bir İktidar Mücadelesi, Ankara, 2014.
El-Hâdî ile’l-Hak Yahya b. Hüseyin, Kitâbu fîhi Ma’rifetullah, (Mecmûu Resâili’lİmam el-Hâdî içerisinde).
El-Hâdî ile’l-Hak Yahya b. Hüseyin, Kitâbu Usûlü’d-Dîn Akîdetü Ehl-i Beyti’t- Tâhirîn, Sa’da 2001.
El-Hâdî ile’l-Hak Yahya b. Hüseyin, Kitâbü’l-Müntehab ve Veylühû Kitâbü’l- Fünûn, thk. Muhammed Yahya Salim Izzân, San’a 1993.
El-Hâdî ile’l-Hak Yahya b. Hüseyin, Kitâbu’l-Ahkâm fî Beyâni’l-Helâl ve’l- Harâm, San’a 1228.
El-Hamevî, Ebû Abdillah Şihabuddin b. Yakut b. Abdillah, Mu’cemu’l-Buldân, thk. Ferid Abdulaziz el-Cundî, Beyrut 1990.
El-Hârûnî, en-Nâtık bi’l-Hak Yahya b. Hüseyin (424/1033), el-İfâde fi Târîhi Eimmeti’z-Zeydiyye, thk. Yahya Salim İzzan, Sa’da 1996.
Hasan Hudayrî Ahmed, Kıyâmu’d-Devle Zeydiyye fi’l-Yemen, Kahire 1996.
Hasan Yaşaroğlu, Taberistan Zeydîleri, İstanbul 1998, (Basılmamış Doktora Tezi).
Hasan İbrahim Hasan, İslam Tarihi, çev. İsmail Yiğit, İstanbul 1988.
Hasan Süleyman Mahmud, Tarihu’l-Yemeni’s-Siyasî fi’l-Asri’l-İslamî, Bağdat 1969.
El-Hasenî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. İbrahim Kitâbu’l-Mesâbîh, thk. Abdullah b. Ahmed el-Hûsî, San’a 2002.
El-Hemedânî, Hasan b. Ahmed b. Yâkub Sıfatu Cezîreti’l-Arab, thk. Muhammed b. Ali el-Ekvâ, Riyad 1974.
El-Istahrî Ebû İshak İbrahîm b. Muhammed, el-Mesâlik ve’l-Memâlik, thk. Câbir Abdulalm, Kahire 1961.
İbn İsfendiyar, Muhammed b. El-Hasan, History of Tabaristan, İng. Çev. Edward G. Browne, Leyden 1905.
İbn Ya’kub, Ahmed b. Ebî Ya‘kûb b. Cafer b. Vehb, Târîhu’l-Ya‘kûbî, thk.Abdulemir Mehna, Beyrut 1993.
El-Makdisî, Şemseddîn Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Beşşârî, Ahsenü’t-Tekâsım fî Ma‘rifeti’l-Ekâlim, Tahkik, De Goeje, Leyden 1906.
El-Mesudî, Ebi’l-Hasan Ali b. Hüseyin, Murûcu’z-Zeheb ve Meâdînu’l-Cevher, thk. Saîd Muhammed el-Lehham, Beyrut 1997.
El-Muhallî, Süleyman b. Ahmed, Kitâbu’l-Burhân er-Râik (Abdu’l-Âtî, Es- Sırâu’l-Fikrî fi’l-Yemen beyne’z-Zeydiyye ve’l-Mutarrifiyye içerisinde, ss. 53- 90).
Nâşî el-Ekber, Mesâilü’l-İmâme ve Muktetaf mine’l-Kitâbi’l-Evsat (Usûlü’n-Nihal), thk. Josef Van Ess, Beyrut 1971.
En-Nevbahtî, Ebû Muhammed el-Hasan b. Musa, Fırâku’ş-Şia, Necef 1936.
Eş-Şehristânî, Ebu’l-Feth Muhammed b. Abdilkerim, el-Milel ve’n-Nihal, thk. Abdülemir Ali Mehnâ- Ali Hasan Faur, Beyrut 1996.
Seyyid Mustafa Salim, Tekvînü’l-Yemeni’l-Hadis, Kahire 1993, 29-52.
Es-Surûrî, Muhammed, el-Hayâtu’s-Siyâsiyye ve Mezâhiru’l-Hadâra fi’l-Yemen fî Ahdi’d-Düveliyyâti’l-Müstakille, San’a 2004.
El-Vecîhi, Abdusselam Abbas Masâdiru’t-Turâs fi’l-Mektebeti’l-Hâssa fi’l-Yemen, I-II, San’a 2002.
El-Vecîh, A’lâmu’l-Müellifîn ez-Zeydiyye, Amman 1999.
Watt, Montgomery, İslam Düşüncesinin Teşekkül Devri, çev. E. Ruhi Fığlalı, Ankara 1981.
Wilhelm Ahlwort, Verzeichis der Arabihen Handsehriften der Koniglichen Bibliothec zu Berlin, Berlin 1887.
Yahya b. Hüseyin b. el-Kâsım b. Muhammed b. Ali (1100/1689), Gâyetü’l-Emânî fî Ahbâri’l-Katri’l-Yemânî, thk. Saîd Abdulfettah Âşûr, Kahire 1986.
El-Yemânî, Tâcuddîn Abdulbâkî b. Abdilmecîd (743/1342), Târîhu’l-Yemen el- Müsemmâ Behcetü’z-zaman fî Târîhi’lYemen ,thk. Mustafa Hicâzî, Beyrut 1965.
Загрузки
Опубликован
Как цитировать
Выпуск
Раздел
Лицензия
Copyright (c) 2023 Yusuf Gökalp
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution» («Атрибуция») 4.0 Всемирная.
