КӨРКӨМ ЧЫГАРМАЛАРДАГЫ ВЕРБАЛДЫК ЭМЕС БАЙЛАНЫШТЫН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ (Т. КАСЫМБЕКОВДУН “СЫНГАН КЫЛЫЧ” ТАРЫХЫЙ РОМАНЫНЫН МАТЕРИАЛЫНДА)
DOI:
https://doi.org/10.52754/16948653_2024_1_6Ачкыч сөздөр:
вербалдык жана вербалдык эмес коммуникация, фразалар, байланыш каражаттары, коммуникатор, адресат, жаңсоо, мимика, семиотикаАннотация
Макала көркөм тексттердеги байланыштын вербалдык эмес компоненттерин изилдөө көйгөйлөрүнө арналган. Ошондой эле кыргыз жазуучусу Т.Касымбековдун "Сынган кылыч" тарыхый романындагы чыгармадан мисалдарды семантикалык, салыштырма-салыштырма талдоодо жана чечмелөөдө бейвербалдык баарлашууда курчап турган кубулуштарга каармандын реакциясы изилденет. Бейвербалдык байланышты изилдөөдө романда коммуникатор менен адресаттын ортосунда маалымат берүүдө маанилүү элементтер катары мимика, жаңсоолор, позалар жана коммуникациянын катышуучуларынын жүздөрүнүн эмоциялары талданат. Бул макалада вербалдык эмес сигналдардын лингвистикалык репрезентациялары да каралат жана алар комплекстүү жана системалуу түрдө берилген, бул кыргыз тилинин сүрөттөөчү потенциалынын механизмдери жөнүндө көркөм текст деңгээлинде жаңы маалыматтарды алууга мүмкүндүк берет. Тилге мүнөздүү болгон улуттук-маданий, социалдык, руханий жана когнитивдик мүнөздөмөлөрдү эске алган мындай тилдик багыттардын өнүгүшүнүн натыйжасында тилдин жана аны курчап турган дүйнөнүн, адамдын өзүнүн тарыхы жана жашоо образы менен байланышын чагылдырган кызыктуу эмгектер көбөйүүдө. Ошентип, адамдын өзү, анын бардык өзгөчөлүктөрү жана инсандыгы азыр көңүл борборунда болду. Атап айтканда, сүйлөө байланыш жана анын пайда болушун камсыз кылуу үчүн ар кандай каражаттар, тил илиминин негизги изилдөө объектилеринин бири болуп калды.
Библиографиялык шилтемелер
Гефтер М. Я. «…Страстное молчание». Раздумья о человеке в художнике: [О художнике Юрии Ларине] // Родина. — 1989. — № 1. — С. 50—52.
Джеймс У. Что такое эмоция – Mind, 9 1884, 188-204
Касымбеков Т. Сломанный меч: Ист. Роман: Для юношества. Перевод с киргизского Лебедовой Л. – Ф.: Мектеп, 1987. – 448 с.
Колшанский Г.В. Лингвокоммуникативные аспекты речевого общения // Иностранные языки в школе. М., 1985. С. 81.
Крейдлин Г.Е. Невербальная семиотика: язык тела и естественный язык – М: Новое литературное обозрение, 2002. – 559 с.
Мартынова Е. М. Невербальная коммуникация: теории и мнения // Вестник ЧГПУ. 2014. №8. – С.7
Михайличенко, Б.С. Проблемы литературоведения: теория литературы. – Самарканд: СамГУ, 2009. – 182 с.
Николаева Т.М, Успенский Б.А. Языкознание и паралингвистика – 1966, 115, С.8
Пиз, А., Пиз, Б. Новый язык телодвижений. Расширенная версия. – М.: Эксмо, 2009. – 424 с.
Чиркова, Е. И. Altera lingua. Язык художественных произведений: моногр. / Е. И. Чиркова; под ред. канд. пед. наук Е. Г. Черновец; СПбГАСУ. – СПб., 2018. – 204 с.
Edward T. Hall, Silent Language - 1959·- USA
Шатер 1979 Shuter, R. The damp in the military: Hand-to-hand communication. Journal of communication, 29,1979,136 - 142.
Шефлен 1963 Scheflen, A. E. Communication and regulation in psychotherapy. Psychiatry, 26,1963,126 -136.
URL: http://cyberleninka.ru/article/n/neverbalnaya-kommunikatsiya-teorii-i-mneniya (дата обращения: 10.04.2023).
Колбаева, Г. И. Т. Касымбеков жана "Сынган кылыч" романы / Г. И. Колбаева // Вестник Ошского государственного университета. – 2021. – Vol. 2, No. 4. – P. 890-898. – DOI: 10.52754/16947452_2021_2_4_890. – EDN: PUWWUX.
Калилова, Б. Ж. Маалыматты туюндуруудагы вербалдык эмес каражаттардын орду / Б. Ж. Калилова // Вестник Ошского государственного университета. – 2021. – Vol. 2, No. 4. – P. 203-210. – DOI: 10.52754/16947452_2021_2_4_203. – EDN: HAYTOY.
