Para Değerleme Meclislerinde Memlûk Başkadıları
DOI:
https://doi.org/10.52754/16947673_2023_34_6Anahtar Kelimeler:
İslâm Tarihi- Memlûk Devleti- Ekonomi- Para- BaşkadıÖzet
Devletlerin istikbali için vazgeçilmez bir unsur olan paranın değeri meselesi tarih boyunca önemini muhafaza eden bir konu olmuştur. Devlet başkanları bu konuda bazen işin uzmanlarına danıştıkları gibi bazen de şahsî kararlarını uygulamaya koymayı tercih etmişlerdir. Orta Çağ’ın en büyük Müslüman-Türk devletlerinden biri olan Memlûk Devleti’nde (648-923/1250-1517) bu konularda karar alma mekanizmalarının işleyişi dönemsel farklılıkların yanı sıra karmaşık bir yapıya sahip olması bakımından da ilgi çekicidir. Ekonomi sahasını ilgilendiren para değerlemesiyle ilgili süreçler başka çalışmaların konusudur. Bu çalışmada ise para değerlemesinin gündem olduğu meclislerde başkadıların nasıl bir fonksiyon icra ettiği meselesi üzerinde durulmuştur. Zira dinar, dirhem gibi paraların değerlerinin belirlenmesi, piyasaya sürülmesi işi ve işlemleri için düzenlenen toplantılara alışılagelenin aksine bazı dönemlerde başkadıların da iştirak ettiği tespit edilmiştir. Dolayısıyla onların bu meclislerde ihraz ettiği konumun tespiti önem kazanmıştır. Bu bağlamda konu nitel çalışma yöntemleri kullanılarak, ana kaynaklar ve güncel araştırmalar üzerinden ele alınmıştır. Çalışmada öncelikle Memlûk paralarına dair genel bilgi verilmiş, ardından başkadıların katıldığını tespit ettiğimiz ve gündemin para değerlemesi olduğu toplantılar üzerinde durulmuştur. Amacımız Memlûk âlimlerinin para ile ilgili komisyonlardaki konumlarını ortaya koymaktır. Yine Memlûk ekonomisi açısından büyük önem taşıyan para piyasasına dikkat çekmek de hedeflerimiz arasındadır.
Referanslar
Abdülbâsıt el-Malatî, Zeyneddin b. Halil b. Şahin ez-Zâhirî. Neylü’l-emel fî zeyli’d-Düvel. nşr. Ömer A. Tedmürî. Beyrut: Mektebetü’l-‘Asriyye, 2002.
Adam Abdullah. “The Islamic Monetary Standard: The Dinar and Dirham”. International Journal of Islamic Economics and Finance Studies. 6/1 (2020), 1-29.
Akalın, Şükrü Halûk. vd., Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu. (11. Basım, 2011). “kambiyo”. 1287.
Allan, J. W. “Mamlūk Sultanic Heraldry and the Numismatic Evidence: A Reinterpretation”. The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. 2 (1970), 99-112.
Artuk, İbrahim. “Fels”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları 1995. 12/309-311.
Ashtor, Eliyahu. A Social and Economic History of The Near East in The Middle Ages. London: St James’s Place, 1976.
Ayalon, David. “Studies on the Structure of the Mamluk Army -I”. BSOAS 15 (1953). 204-228.
Ayaz, Fatih Yahya. Makrîzî (öl. 845/1442). İstanbul: Siyer Yayınları, 2022.
Ayaz, Fatih Yahya. Memlükler (1250-1517). İstanbul: İSAM Yayınları, 2015. 20-28.
Ayaz, Fatih Yahya. Memlükler’de Tarih ve Tarihçiler. Ankara: TTK Yayınları, 2020.
Ayaz, Fatih Yahya-Alibekiroğlu Eren, Fatmanur. “Memlük Devletinde Sultan ve Emîrlerin Hanefîliğe İlgisi”. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi. 5 (2019), 284-296.
Aynî, Bedreddin Mahmud b. Ahmed. ‘İkdü’l-cümân fî târîhi ehli’z-zamân. nşr. Abdürrâzık et-Tantâvî el-Karmût. Kahire, 1989.
Aynî, Bedreddin Mahmud b. Ahmed. es-Seyfü’l-mühenned fî sîreti’l-Meliki’l-Müeyyed. nşr. Fehim M. Şeltût. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1998.
Balog, Paul. “The Coinage of the Mamluk Sultans of Egypt and Syria”. Museum Notes (American Numismatic Society). 16 (1970), 113-171.
Çıplak, Esra. “Ortaçağda Mülkiyet ve Kişilik İhlalleri: Burcî Memlûk Sultanı Ferec b. Berkûk Örneği”. Tarih ve Gelecek Dergisi. 7 (2021), 422-423.
Düzenli, Aygül. Memlükler Döneminde İktidar-Ulemâ İlişkisi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Doktora Tezi, 2021. 390-397.
Ekonomi Sözlüğü. https://www.mahfiegilmez.com/p/ekonomi-sozlugu.html. Erişim tarihi: 15.04.2023.
Eymen Fuâd Seyyid. “Makrîzî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2003. 27/448-451).
Gökhan, İlyas. “el-Eşref Barsbay Döneminde Memlûk Devleti’nde Salgın Hastalıklar ve İktisadî Buhranlar (1422-1438)”. Tarih İncelemeleri Dergisi. 23/1 (2008), 97.
Hatîb el-Cevherî, Nureddin Ali b. Davud b. İbrahim es-Sayrafî. Nüzhetü’n-nüfûs ve’l-ebdân fî tevârîhi’z-zamân. nşr. Hasan Habeşî. Kahire: Dârü’l-Kütüb, 1970-1994.
Hinz, Walther. İslâm’da Ölçü Sistemleri. çev. Acar Sevim. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1990.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şehabeddin Ahmed b. Ali el-Askalânî. İnbâü’l-ğumr bi-ebnâi’l-‘umr. nşr. Hasan Habeşî. Kahire: Lecnetü İhyâi’t-Türâsi’l-İslâmî, 1969-1998.
İbn Şahin ez-Zâhirî, Garsüddin Halil. Zübdetü Keşfi’l-Memâlik ve beyâni’t-turuk ve’l-mesâlik. nşr. Paul Ravaisse. Paris: Matbaatü’l-Cumhûriyye, 1894.
İbn Tağrîberdî, Ebü’l-Mehâsin Cemaleddin Yusuf. en-Nücûmü’z-zâhire fî mülûki Mısr ve’l-Kâhire. 1-12 (Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1956); a.e., 13, nşr. Fehim M. Şeltût (Kahire 1970), a.e., 14 nşr. Cemal Muhammed Muhriz-Fehim M. Şeltût (Kahire 1971), a.e., 15, nşr. İbrahim Ali Tahran (Kahire, 1972), a.e., 16, nşr. Cemaleddin eş-Şeyyâl-Fehim M. Şeltût (Kahire, 1972).
İbn Tağrîberdî, Havâdisü’d-dühûr fî meda’l-eyyâm ve’ş-şühûr. nşr. Muhammed K. İzzeddin. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1990.
İbn Tağrîberdî, Hawâdith ad-Duhûr fî Madâ’l-Ayyâm Wash-Shuhûr. nşr. William Popper. Berkeley: University of California Publications, 1931-1942.
İbn Tolun, Şemseddin Muhammed b. Ali b. Ahmed. Müfâkehetü’l-hıllân fî havâdisi’z-zamân, nşr. Halil el-Mansûr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1998.
İbnü’l-Cî‘ân, Şerefüddin Yahya b. Şakir. Kitâbü’t-Tuhfeti’s-seniyye bi-esmâi’l-bilâdi’l-Mısriyye. nşr. Bernhard Moritz. Frankfurt: 1992.
İbnü’l-Furât, Nâsırüddin Muhammed b. Abdürrahim b. Ali. Târîhu’d-düvel ve’l-mülûk-Târîhu İbni’l-Furât. 6, nşr. Kostantin Züreyk (Beyrut: American University in Cairo, 1961, a.e., 7, nşr. Kostantin Züreyk (Beyrut 1942), a.e., 8, nşr. Kostantin Züreyk-Necla İzzeddin (Beyrut 1939), a.e., 9/1, nşr. Kostantin Züreyk (Beyrut 1936), a.e., 9/2, nşr. Kostantin Züreyk-Necla İzzeddin (Beyrut 1938).
İbnü’l-Hımsî, Şehabeddin Ahmed b. Muhammed b. Ömer. Havâdisü’z-zamân ve vefiyyâtü’ş-şüyûh ve’l-akrân. nşr. Abdülaziz Feyyaz Harfûş. Beyrut: Dârü’n-Nefâis, 2000.
İnalcık, Halil. “Osmanlı Para ve Ekonomi Tarihine Toplu Bir Bakış”. Doğu Batı (Ekonomi). 17 (2001/4), 11-12.
Kalkaşendî, Ahmed b. Ali. Subhu’l-a‘şâ fî sınâ‘ati’l-inşâ. Kahire 1963.
Kallek, Cengiz. “Miskal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2020. 30/182-183.
Kallek, Cengiz. “Rıtl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2008. 35/52-55.
Kallek, Cengiz. “Süftece”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2010. 38/19-20.
Kandemir, M. Yaşar. “Bulkînî, Abdurrahman b. Ömer”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1992. 6/409-410.
Keleş, Bahaettin. Bahrî Memlükler İktisadî ve Ticarî Hayat. İstanbul: Siyer Yayınları, 2018.
Kopraman, Kâzım Yaşar. “al-Malik al-Mu’ayyad Şayh al-Mahmudî Devrinde (1412– 1421) Mısır’ın Malî ve İktisadî Durumuna Umumî Bir Bakış”. Makaleler. haz. E. Semih Yalçın-Altan Çetin. Ankara: Berikan Yayınları, 2005.
Lapidus, Ira Marvin. Muslim Cities in the Later Middle Ages. Harvard University Press, 1967.
Makrîzî, İgâseti’l-ümme Mısır’da Kıtlıklar ve Mali Krizler. çev. Hakan Can-Muhammed Abrık. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2021.
Makrîzî, Takıyyüddin Ahmed b. Ali. Kitâbü’l-Mevâiz ve’l-i‘tibâr bi-zikri’l-hıtat ve’l-âsâr. Beyrut, ts.
Makrîzî, Takıyyüddin Ahmed b. Ali. Kitâbü’s-Sülûk li-ma‘rifeti düveli’l-mülûk. nşr. M. Mustafa Ziyâde-Saîd A. Âşûr. Kahire: Lecnetü’-Te’lîf ve’t-Terceme ve’n-Neşr. 1956-1973.
Makrîzî, Takıyyüddin Ahmed b. Ali. Şüẕûrü’l-ʿukūd fi ẕikri’n-nuḳūd (en-Nuḳūdü’l-ʿArabiyye ve’l-İslâmiyye, en-Nuḳūdü’l-İslâmiyye). tah. Muhammed Abdülsettâr Osmân. İskenderiye, 2015.
Meloy, John L. “Copper Money in Late Mamluk Cairo: Chaos or Control?”. Journal of the Economic and Social History of the Orient. 44/3 (2001), 293-321.
Özcan, Abdülkadir. “Istabl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1999, 19/203-206.
Rabbat, Nasser O. “The Ideological Significance of the Dâru’ladl in the Medieval Islamic Orient”. IJMES. 27/1 (1995), 3-22.
Sahillioğlu, Halil. “Dinar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1994. 9/352-355.
Sahillioğlu, Halil. “Dirhem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1994. 9/368-371.
Schultz, Warren C. “Ayyubid and Mamluk Coins Preserved in the Oriental Institute of the University of Chicago”. Journal of Near Eastern Studies. 60/4 (2001), 269- 273.
Schultz, Warren C. “The Monetary History of Egypt, 642–1517”. The Cambridge History of Egypt. ed. Carl F. Petry .Cambridge: Cambridge University Press, 1998. 318-338.
Sehâvî, Şemseddin Muhammed b. Abdurrahman. ed-Dav’ü’l-lâmi‘ li-ehli’l-karni’t-tâsi‘. Beyrut: Dârü’l-Cîl, ts.
Sehâvî, Vecîzü’l-kelâm fi’z-zeyl ‘alâ Düveli’l-İslâm. nşr. Beşşâr A. Maruf v.dğr., I-IV. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1995.
Şâkir Mustafa. et-Târîhu’l- ‘Arabî ve’l-müerrihûn. Beyrut: Dârü’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 1993.
Tekindağ, M. C. Şehâbeddin. Berkuk Devrinde Memlûk Sultanlığı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Matbaası, 1961. 163-169.
Tekindağ, M. C. Şehâbeddin. “Fatih İle Çağdaş Bir Memlûklu Sultanı: Aynal El-Ecrûd (1453-1460)”. Tarih Dergisi. 23 (2011), 42.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Devleti Teşkilâtına Medhal. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1988.
Uzunpostalcı, Mustafa. “Bulkînî, Sâlih b. Ömer”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1992. 6/411-412.
Yiğit, İsmail. Memlûkler 648-923/1250-1517. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2015.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 Aygül Düzenli
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
