Horasân Ve Mâverâünnehir Ulemâsı Arasında Ebû Hanîfe Algısı
DOI:
https://doi.org/10.52754/16947673_2021_30_4Anahtar Kelimeler:
Ebu Hanife- Hanefilik- Ehl-i Rey- Mürcie- Horasan- MaveraünnehirÖzet
Rey görüşüne ilk başvuran âlim, Abdullah b. Mes‘ûd olmuştur. Bu görüş daha sonra Alkâme (62/682), İbrâhim en-Nehâî (96/714) ve Hammâd b. Süleymân (120/737) ile temsil edilmiştir. Ehl-i Rey’e derinlik kazandıran ise Ebû Hanîfe (150/767) olmuştur. Onun Rey görüşü, İrcâ görüşüyle bütünleşmiş ve İslâm dünyasında saygın bir şöhrete kavuşmuştur. Bu makalede; kısaca Ebû Hanîfe’nin hayatını ve İrcâ/Rey görüşünü Horasan ve Mâverâünnehir bölgesinde yayarak bize ulaştıran âlimleri tanıyacaksınız.
Referanslar
Ak, Ahmet, ‘‘Mâturîdîliğin Ortaya Çıkışı’’, Büyük Türk Bilgini İmâm Mâturîdî ve Mâturîdîlik, Milletlerarası Tartışmalı İlmi Toplantı (22-24 Mayıs 2009), Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2.Baskı, İstanbul 2016, ss. 437-453. Avcı, Metin, ‘‘İmam Mâturîdî’nin Fikirlerinde Ebû Hanîfe’nin Etkisi’’, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara 2018.
el-Bağdâdî, Abdülkâhir b. Tahir b. Muhammed (429/1037), el-Fark Beyne’l-Fırak, thk.: Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, Mektebetü’t-Dârü’t-Turas, Kahire 2007.
el-Beşâğarî, Şeyh İmam Ebû’l-Hüseyin Muhammed b. Yahyâ (IV./X. asrın ortaları), Şerhu Cümeli Usûli'd-Dîn, Süleymaniye ktp. Şehid Ali Paşa, nu: 1648/II. Beyâzizâde, Ahmed b. Hasan b. Sinanüddin Ahmed Efendi (1098/1687), el-Usûlü’l- Münîfe li’l-İmâm Ebî Hanîfe, Laleli vr. 100b.
Bozkurt, Nahide, “İbn Mâhân”, DİA, İstanbul 1999, XX, ss.164-165.Çelebi, İlyas, İmam-ı Azam Ebû Hanîfe’nin İtikadî Görüşleri, MÜİFV Yayınları, 6. Baskı, İstanbul 2017.
Ebû Hanîfe (150/767), Kitâbü’l-Âlim ve’l-Müteallim.
Esin, Emel, İslâmiyetten Önce Türk Kültür Tarihi ve İslâm’a Giriş, İstanbul 1978.
el-Eş‘arî, Ebû Hasan Ali b. İsmail (330/936), Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfü’l-Musallîn, thk.: Ahmed Câd, Dâru’l-Hadis, Kahire 1430/2009.
Ebû Zehrâ, Muhammed (1394/1974), Ebû Hanîfe, çev.: Osman Keskioğlu, DİB Yayınları, 5.Baskı, Ankara 2005.
Güngör, Haydar, ‘‘Hz. Peygamber (s.a.s.) Döneminde Kullanılan Kıyafetler’’, (AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi), Güz 2016, C. 4.
İbn Ebî’l-Avvâm es-Sa’dî, Abdullah b. Muhammed (335/950), Fezâilü Ebî Hanîfe ve Ahbârihi ve Menâkıbihi, el-Mektebetü’l-İmdadiyyetü, Mekke 2010.
İbn Hacer el-Heytemî, Şehâbeddîn Ahmed el-Mekkî eş-Şâfiî (974/1566), el-Hayrâtü’l-Hisân fî Menâkıbi’l-İmâmi’l-A‘zam Ebî Hanîfeti’n-Nu‘mân, Beyrût: Dârû’l-Erkâm, 1411/1990.
İbn Hallikân, Ebû’l-Abbâs Şemseddin Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekir (681/1282), Vefeyâtü’l-A‘yân ve Enbâü Ebnâi’z-Zamân, thk.: İhsan Abbâs, Beyrût: Dâr-û Sâdır, 1977, C. 7.
İbn Manzûr, Ebû’l Fazl Cemâleddin Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî (711/1311), Lisânü’l-Arab, Dâr’ü Sâdır, Beyrut tarihsiz, C. 4.
İbn Nedim, Ebû’l-Ferec Muhammed b. Ebî Ya’kûb İshâk b. Muhammed b. İshâk (385/995), el-Fihrist, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 1978.
Josef van Ess, Theologie und Gesellschaft im 2. und 3. Jahrhundert Hidschra Eine Geschichte des religiösen Denkens im frühen Islam, I-VI, New York 1991, C. 2.
Kandemir, M. Yaşar, “İbrâhim b. Tahmân”, DİA, İstanbul 2000, XXI, ss. 353.
el-Kerderî, Hafizüddîn Muhammed b. Şihab el-Harizmî, el-Bezzâzî (827/1424), Menâkibü’l-İmam Ebî Hanîfe, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1401/1981.
el-Kureşî, Muhyiddîn Ebû Muhammed Abdülkadir İbn Ebi’l-Vefa (775/1373), el-Cevâhirü’l-Mudıyye fî Tabakâti’l-Hanefiyye, thk. ve nşr.: Muhammed Abdullah eş-Şerîf, Dâr’ûl-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1426/2005.
Kutlu, Sönmez, ‘‘Horasân ve Mâverâünnehir’de İlk Mürcie ve Hanefiliğin Yayılışı’’, AÜİFD, XXXIII, 1992, ss. 239-247.
_______________, Türklerin İslâmlaşma Sürecinde Mürcie ve Tesirleri, TDV Yayınları, 2. Baskı, Ankara 2002.
_______________, İslâm Düşüncesinde İlk Gelenekçiler, Kitâbiyât Yayınları, 2. Baskı, Ankara 2002.
_______________, ‘‘Ebû Mansûr el-Mâturîdî’nin Mezhebî Arka Planı’’, İmam Mâturîdî ve Maturidilik, (haz. Sönmez Kutlu, Otto Yayınları, 3. Baskı, Ankara 2011) içerisinde, ss. 129-160.
el-Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd (333/944), Kitâbü't-Tevhîd, thk.: Bekir Topaloğlu ve Muhammed Aruçi, TDV İslâm Araştırmaları Merkezi Yayınları, Ankara 2005.
el-Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd (333/944), Te’vîlâtü’l Kur’ân, thk.: Bekir Topaloğlu, Mizan Yayınları, I-XVIII, İstanbul 2005-2011.
el-Mekkî, Muvaffak b. Ahmed b. Muhammed Ebû’l-Müeyyed (veya Ebû’l-Velîd) el-Harezmî (568/1172), Menâkıbu Ebî Hanîfe, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1401/1981.
en-Nesefî, Ebû Muti’ Mekhûl b. Fazl (318/930), ‘‘Kitâbü’r-Red alâ’l-Bid’a’’, thk.: Marie Bernand, Annales Islamologiges, 1980.
en-Nesefî, Ebû’l-Muîn Meymûn b. Muhammed (508/1114), Tabsıratü’l-Edille fî Usûli’d-Dîn, thk.: Hüseyin Atay, Ankara 2004.
Öz, Mustafa, İmam-ı A’zam’ın Beş Eseri, İFAV Yayınları, 5.Baskı, İstanbul 2009.
Özcan, Hanifi, Mâtürîdî’de Bilgi Problemi, M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2.Baskı, İstanbul 1998.
Özgüdenli, Osman Gazi, “Mâverâünnehir”, DİA, Ankara 2003, XXVIII, ss. 177-180.
Özgüdenli, Osman Gazi, “Merv”, DİA, Ankara 2004, XXIX, ss. 221-223.
Özgüdenli, Osman Gazi, “Nişâbûr”, DİA, İstanbul 2007, XXXIII, ss. 149-151.
Öztürk, Yaşar Nuri, Arapçılığa Karşı Akılcılığın Öncüsü İmamı Azam Ebû Hanîfe, Esas Fikirleri Gölgelenen Önder, Yeni Boyut Yayınları, 23. Baskı, İstanbul 2016.
Pekcan, Ali, ‘‘İmam A‘zam Ebû Hanîfe’nin Kişisel ve Toplumsal Yaşamına Bir Bakış’’, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi (İmam-ı A‘zam Ebû Hanîfe Özel Sayısı), Konya: Mehir Vakfı, 2012, S. 19.
Rudolph, Ulrich, Al-Mâturîdî Und Die Sunnitische Theologie In Samarkand, Leiden 1997, çev.: Taşcı, Özcan, ‘‘Mâturîdî-Semerkant’ta Ehl-i Sünnet Kelâmı’’, Litera Yayınları, İstanbul 2016.
es-Saymerî, el-Fakîh el-Kâdı Ebî Abdillâh Hüseyin b. Ali (436/1045), Ahbâru Ebî Hanîfe ve Ashâbih, 2. Baskı, Beyrut 1405/1985.
es-Sübezmûnî, Ebû Muhammed Abdullah b.Muhammed b. Ya‘kub b. el-Hâris b. Halîl el-Hârisî es-Sündemûnî el-Buhârî, (340/951), Keşfü’l-Âsâri’ş-Şerîfe fî Menâkıbi’l-İmâmi Ebî Hanîfe, thk: Latîfi’r-Rahmâni’l-Behrâicî el-Kâsımî, Mektebetü’l-İrşâd, I-II, İstanbul 2020.
eş-Şehristânî, Ebî Feth Muhammed b. Abdilkerim (548/1153), el-Milel ve’n-Nihal, thk.: Ahmed Fehmi Muhammed, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 9. Baskı, Beyrut 2013.
Şener, Abdülkadir, “Cûzcânî, Ebû Süleymân”, DİA, İstanbul 1993, VIII, ss. 98.
Türker, Ömer, “Mukâtil b. Süleymân”, DİA, İstanbul 2006, XXXI, ss. 134-136.
Uzunpostalcı, Mustafa, ‘‘Ebû Hanîfe’’, DİA, İstanbul 1994, X, ss. 131-138.
Vâiz-i Belhî, Ebû Bekir Abdullah b. Ömer b. Muhammed b. Dâvûd (ö. h. 7. Asır), Fezâil-i Belh, thk.:Abduhay Habibî, trc.: Abdullah Muhammed b. Hüseyin Hüseynî el-Belhî, Tahran: Cengelek, 1388/2009.
Wilferd Madelung, “The Early Murji’a Khurasan and Transoxania and the Spread of Hanafism”, Religious Schools and Sects in Medieval Islam, London 1985.
Yazıcı, Nesimi, İlk Türk-İslâm Devletleri Tarihi, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1992.
Yazıcı, Tahsin, “Cûzcân”, DİA, İstanbul 1993, VIII, ss. 96-97.
Yıldız, Hakkı Dursun, İslamiyet ve Türkler, Çağrı Yayınları, İstanbul 1980.
Yiğit, İsmail, “Kuteybe b. Müslim”, DİA, Ankara 2002, XXVI, ss. 490-491.
ez-Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman et-Türkmanî (748/1348), Siyeru ‘Alâmi’n-Nübelâ, thk.: Şuayb el-Arnaût Hüseyin, 7. Baskı, Beyrut 1990.
Zorlu, Cem, Âlim ve Muhalif (İmam-ı Azam Ebu Hanife’nin Siyasî Otorite Karşısındaki Tutumu), İz Yayıncılık, İstanbul 2011.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2021 İlahiyat Fakültesi İlmi Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
