Abdullah İbn Lehî‘a (Ö. 174/790) ve İlmî Kişiliği

Yazarlar

DOI:

https://doi.org/10.52754/16947673_2021_31_1

Anahtar Kelimeler:

Abdullah b. Lehîʻa, hadis, tarih, rical tenkidi, cerh-taʻdil

Özet

Her ne kadar Abdullah b. Lehîʻa (ö. 174/790) ismini Türkçe akademik çalışmalarda pek duymasak da esasında kendisi erken dönem hadis ve fıkıh eserlerinde isminden oldukça fazla söz ettiren bir kimsedir. Nitekim her ne zaman onun ismine bir hadis rivayetinin senedinde rastlasak, hemen onun “zayıf” bir râvi olduğu yorumu yapılarak, rivayet ettiği hadis hakkında da “sahih olmadığı/zayıf olduğu” yönünde acele bir hüküm verildiğini görürüz. Hâlbuki onun hakkında çok övgü dolu sözler söyleyen âlimlerimiz de vardır. Ancak bu durum çoğu defa görmezden gelinerek onun cerh edilmekten kurtulamadığı dikkat çekmektedir. Ne var ki, herhangi bir râvi ile ilgili cerh/taʻdil anlamında bir hüküm verileceği zaman tarafsız olmak ve o râvinin olumlu ve olumsuz bütün yönlerini ortaya koyarak objektif bir değerlendirme yapmak gerekir. Her şeyden önce bu hakkaniyetli olmanın ve adaletin bir gereğidir. Diğer taraftan işin bir de “kul hakkı” boyutu da vardır. Dolayısıyla İbn Lehîʻa’nın tarafsız bir gözle durumunun ortaya konulması gerekir. Bu nedenle makalemize konu olan İbn Lehîʻa’nın, rical tenkidi işinin sübjektif ve öznel yönleri olduğu gerçeğini gözler önüne serme açısından iyi bir örnek olduğunu düşünüyoruz. Ayrıca Türkçe literatürde onunla ilgili çalışmaların az sayıda olması ve Türk okuyucular tarafından da kendisinin daha iyi tanınması açısından böyle bir makalenin faydasına inanıyoruz. Bizim makalemiz daha çok, diğer çalışmaların ele almadığı “İbn Lehî‘a’nın ilmî muhiti, hocaları, talebeleri ve eserleri” konularını incelemektedir. Çalışmamız sonunda İbn Lehîʻa’nın cerh yönünün ağır basmakla birlikte bir çırpıda zayıf addedilerek yok sayılmasının da mümkün olmadığı sonucuna varılmıştır.

Referanslar

Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail (ö. 256/870), et-Târîhu’l-kebîr, IXII, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut ts.

Fesevî, Ya‘kûb b. Süfyân (ö. 277/890), el-Ma‘rife ve’t-târîh, thk. Ekrem Ziyâ el-Ömerî, I-IV, Mektebetü’d-Dâr, Medine 1990.

İbn Abdilhakem, Ebü’l-Kâsım Abdurrahman b. Abdullah el-Mısrî (ö. 257/871), Fütûhu Mısr ve’l-Mağrib, Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye,

yy., 1415.

İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah b. Adî (ö. 365/976), el-Kâmil fî duʻafâi’r-ricâl, thk. A. Ahmed Abdülmevcûd vdğ., I-IX, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye,

Beyrut 1997.

İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman er-Râzî (ö. 327/938), âtim, el-Cerh ve’t-ta‘dîl, I-IX, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1372/1953.

İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî (ö. 852/1449), Ref‘u’l-isran kudâti Mısr, thk. Ali Muhammed Ömer, Kahire, Mektebetü’lHanci, 1998/1418.

İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî (ö. 852/1449), Tehzîbü’tTehzîb, I-XII, Matbaʻatü Dâireti’l-Me‘ârifi’n-Nizâmiyye, Haydarâbâd 1325-1327.

İbn Hallikân, Ebü’l-Abbas Ahmed b. Muhammed (ö. 681/1282), Vefeyâtü’la‘yân ve enbâü ebnâi’z-zamân, thk. İhsan Abbas, Dâru Sâdır, I-VIII,

Beyrut 1970.

İbn Sa‘d, Muhammed b. Saʻd b. Menîʻ el-Basrî (ö. 230/845), et-Tabakâtü’lkübrâ, I-VIII, Dâru Sâdır, Beyrut 1968.

İbn Tağrîberdî (ö. 874/1470), Cemalüddin Ebü’l-Mehâsin Yusuf el-Atâbekî, en-Nücûmü’z-zâhira fî mülûki Mısr ve’l-Kâhira, I-XVI, Dâru’lKütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1413/1992.

Karahan, Abdullah - Shaba, Tahir, “Tartışılan Bir Râvi: İbn Lehîʻa”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 30/1 (Haziran 2021), ss. 79-

Mâcid, Abdülmün‘im, “Îsâ b. Mûsâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXII, 482, İstanbul 2000.

Mizzî, Ebü’l-Haccâc Yusuf b. ez-Zekî Abdurrahman (ö. 742/1341), Tehzîbü’lKemâl, thk. Beşşâr Avvâd Maʻrûf, I-XXXV, Müessesetü’r-Risâle,

Beyrut 1400/1980.

Mustafa, Şakir, et-Târîhu’l-Arabî ve’l-müerrihûn, I-III, Dâru’l-İlm li’lMelâyîn, Beyrut 1987.

er-Razû, Hasen Muzaffer, el-İmâmü’l-muhaddis Abdullah b. Lehî‘a, Dâru’lCîl, Beyrut 1416/1996.

es-Sâ‘âtî, Ahmed b. Abdurrahman b. Muhammed el-Benna (ö. 1377/1958), el-Fethü’r-rabbânî li-tertîbi Müsnedi’l-İmam Ahmed b. Hanbel eşŞeybânî (Bulûğü’l-emânî min esrari’l-Fethi’l-rabbânî ile birlikte), I-XXIV, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut 1378/1958.

Ukaylî, Muhammed b. Amr b. Musa (ö. 322/934), ed-Duʻafâü’l-kebîr, thk.

Abdülmu‘tî Emîn Kal‘acî, I-IV, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1984.

Vekî‘, Muhammed b. Halef b. Hayyan (ö. 306/918), Ahbâru’l-kudât, I-III, Âlemü’l-Kütüb, Beyrut ts.

Yâkût el-Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn b. Abdillâh (ö. 626/1229), Muʻcemü’l-büldân, I-V, Dâru Sâdır, Beyrut 1977.

Zehebî, Şemsüddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman (ö. 748/1348), Mîzânü’l-iʻtidâl fî nakdi’r-ricâl, thk. Ali Muhammed elBecâvî, I-IV, Dâru’l-Maʻrife, Beyrut ts.

Zehebî, Şemsüddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman (ö. 748/1348), Tezkiratü’l-huffâz, thk. Zekeriyye Umeyrât, I-IV, Dâru’lKütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1419/1998.

Zehebî, Şemsüddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman (ö. 748/1348), Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ, thk. Şu‘ayb el-Arnaût vdğ., IXXV, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1982-1988.

İndir

Yayınlanmış

2021-12-31

Nasıl Atıf Yapılır

TATLI, B. (2021). Abdullah İbn Lehî‘a (Ö. 174/790) ve İlmî Kişiliği. İlahiyat Fakültesi İlmi Dergisi, (31), 7–35. https://doi.org/10.52754/16947673_2021_31_1

Sayı

Bölüm

Статьи