Mâverâünnehir Hanefî Hadis Âlimlerinden Ebü’l-Abbâs el-Müstağfirî ve Hadis İlmindeki Yeri
DOI:
https://doi.org/10.52754/16947673_2018_24_7Ачкыч сөздөр:
Ebü’l-Abbas el-Müstağfirî, muhaddis, hadis, Mâverâünnehir, NesefАннотация
Mâverâünnehir bölgesinin Hanefî hadis hâfızlarından Ebü’l-Abbas el-Müstağfirî (ö. 350/432) Nesef’te doğup ilmî gelişimini farklı bölgelere rihle yaparak çeşitli âlimlerden istifade ederek tamamlamıştır. Mustağfirî, yaklaşık 20’ye yakın eser telif etmiş ve pek çok öğrenci yetiştirmiştir. Ayrıca Nesef’in hatipliğini de üstlenen Müstağfirî, ömrünü ilim ve İslâm’a hizmet etmekle geçirerek hicrî 432 yılında vefat etmiştir. “İmam”, “fakih” ve “hafız” unvanlarıyla nitelendirilen Müstağfirî, hadis ilminde önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmada Müstağfirî’nin eserleri esas alınarak hadisçiliği incelenmiştir. Çalışmamızda onun yaşadığı ortam ve zaman dilimi ilmî, siyâsi, sosyal, kültürel ve ilmî açılardan ele alınmış, sonrasında ise Müstağfirî’nin hadisçiliğini tespit adına eserlerindeki açıklama ve değerlendirmeleri araştırılmıştır. Çalışma sonucunda Müstağfirî’nin meşhur bir hadisçi olduğu ve kendisinden sonra gelen âlimler üzerinde etkin rol oynadığı neticesine ulaşılmıştır.
Библиографиялык шилтемелер
Akbulut, Dursun Ali, Arap Fütühatına Kadar Mâverâünnehir ve Horasan’da Türkler, Erzurum 1984.
Almaz, Ahmet, Karahanlılar Tarihi, İstanbul 2003.
Âmilî, Ebû Muhammed el-Bekir Muhsin b. Abdilkerîm b. Alî el-Emîn el-Hüseynî, A‘yanü‘ş-Şi‘a, (nşr; Hasan el-Emîn), I-XV, Beyrut: Dârü’t-Tearuf li’l-Matbuat, 1983.
Aydınlı, Osman, Fethinden Sâmânîler’in Yıkılışına Kadar (93-389/711-999) Semerkant Tarihi, İstanbul 2011.
----------, “V/XI. Yüzyılda Mâverâünnehir’de Siyasî ve Kültürel Durum”, Uluslararası Serahsî Sempozyumu, Ankara 2013, s. 50.
Bağdatlı İsmail Paşa, Babanzade, Hediyyetü’l-ârifîn esmâü’l-müellifin ve âsar’l-musannifîn; (nşr: İbnülemin Mahmûd Kemal İnal, Avni Aktuç), I-II, Ankara 1955.
Barthold, Vassiliy Viladimiroviç, İlk Müslüman Türkler, (trc. M. A. Yalman, T. Andaç, N. Uğurlu), İstanbul, 2008. Bedir, Murteza, Buhara Hukuk Okulu, İstanbul, 2014.
Belenitsky, Alexander, The Ancient Civilisation of Central Asia, (trc. James Hogarth), Jerusalem 1936.
Bruce L. Lawrance, “Khanagah”, Eİ, VIII, 278-279. Çakan, Varis Abdurrahman, Orta Asya Tarihine Giriş, Ankara 2015.
Dalkılıç, Mehmet, “Buhâra’nın İslamlaşmasında Kuteybe bin Müslim’in Rolü”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi=The Journal of International Social Research, 2012, sayı: 5, s. 149-156.
Davûdî, Şemseddin Muhammed b. Ali b. Ahmed, Tabakâtü’l-müfessirîn, (nşr: Ali Muhammed Ömer) I-II, Beyrut, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye ts.
Ebü’l-Kâsım Ali b. Hasan b. Ali b. Ebî’t-Tayyib, Dümyetü’l-kasr ve usratü ehli’l-asr fî tabakati’ş-şuara, (nşr: Abdülfettah Muhammed el-Hulv), I-III, Beyrut: Dârü’l-Cîl, 1971.
Frye, Richard Nelson, Orta Çağın Başarısı Buhâra (trc. Hasan Kurt), Ankara 2003. Göktaş, Vahit, Hicri IV. Asır Buhâra’da Tasavvuf - Kelâbâzi Örneği, İstanbul 2008.
Hânsârî, Muhammed Bakır b. Zeynelabidin b. Ca‘fer el-Musevî, Ravzâtü’l-cennât fî ahvâli’l-ulemâ ve’s-sâdât, (nşr: Esedullah İsmailiyyan), I-VII, Tahran: Mektebetu İsmailiyyan, 1390.
Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr el-Hatîb Ahmed b. Ali b. Sabit Târîhu Bağdâd ev Medîneti’s-selâm, I-XVI, Beyrut: Dârü’l-Garb İslâmiyye, 2002. Hısnî, Muhammed Edib Al-i Takıyyüddin, Müntehâbatü’t-tevârih li-Dımaşk , Beyrut: Dârü’l-Âfâkı’l-Cedîde, 1979.
Işık, Kemal, Maturidi’nin Kelam Sistemi, Ankara 1980.
İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed, Lisânü’l-mîzân, Haydarabad: Matbaatu Meclis-i Dâiretü’l-Maarifi’n-Nizamiyye, I-VII, 1911.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmadüddin İsmail b. Ömer b. Kesîr, el-Bidâye ve’n-Nihâye fi’t-Târîh, I-XXI, Mısır, 1932.
İbn Kutluboğa, Ebü’l-Adl Zeynüddîn Kasım b. Kutluboğa b. Abdullah, Tâcü’t-terâcim fî men sannefe mine’l-Hanefiyye, (nşr: İbrâhim Salih), Dımaşk: Dârü’l-Me’mun li’t-Türas, 1992.
İbni Tagrıberdi, Ebü’l Muhsin Cemâleddin Yusuf b. Tağrıberdi el-Atabekî el-Yaşbugavî ez-Zâhirî, en-En-Nücûmu’z-Zâhire fî Mulûki Mısr el-Kâhire, (nşr. Vizâratü es-Sakafiyye el-İrşâd el-Kavmiyye), I-XVI, Mısr: Dârul Kutüb ts.
İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasan İzzeddin Ali b. Muhammed b. Abdülkerim, el-Lübâb fî tehzibi’l el-Ensâb, I-III, Beyrut: Dâru Sadır ts.
İbnü’l-İmâd, Ebü’l-Felah Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed, Şezerâtü’z-zeheb fî ahbari men zeheb, (nşr: Abdülkadir Arnaut, Mahmûd Arnaut), I-XI, Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1986.
İsbahânî, el-Mirza Abdullah Efendi, Riyâzü’l-ulemâ ve hiyazü’l-fuzalâ, (nşr: es-Seyyid Ahmed el-Hüseyni), Kum: Mektebetü Ayetullah el-Mar’aşi el-Amme, 1401.
İsnevî, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdürrahim b. el-Hasan, Tabakatü’ş-şafiiyye, (nşr: Kemal Yusuf Hût), I-II, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
Jean-Paul Roux, Orta Asya: Tarih ve Uygarlık, (trc. Lale Arslan), İstanbul 2001.
Kazıcı, Ziya, İslam Müesseseleri Tarihi, İstanbul 1996. Kefevî, Mahmûd b. Süleyman el-Hanefî, Ketâibu a‘lâmi'l-ahyâr min fukahâi mezhebi’n-Nu’mâni’l-muhtâr, (nşr: Saffet Köse...[ve öte.]), I-IV, İstanbul: Mektebetü’l-İrşad, 2017.
Kettânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ca‘fer b. İdrîs el-Hasenî, Hadis Literatürü, (trc. Yusuf Özbek), İstanbul 1994.
Keyani, Muhsin, Hânkahlar Tarihi, (trc: Ali Ertuğrul ve Süleyman Gökbulut), İstanbul 2013.
Koçyiğit, Talât, “Abdülganî el-Ezdî”, DİA, I, 205.
Kureşî, Ebû Muhammed Muhyiddin Abdülkadir b. Muhammed, el-Cevâhirü’l-mudıyye fî tabakati’l-Hanefiyye, (nşr: Abdülfettah Muhammed el-Hulv), I-II, Cize: Hicr li’t-Tıbaa ve’n-Neşr, 1993.
Kurt, Hasan, Orta Asya’nın İslamlaşma Süreci Buhâra Örneği, Ankara 1998.
Leknevî, Ebü’l-Hasenat Muhammed Abdülhay b. Muhammed, el-Fevâidü’l-behiyye fî terâcimi’l-Hanefiyye; (nşr: Muhammed Bedreddin Ebû Firas en-Na’sani), Kahire: Matbaatü’s-Saade, 1906.
Meclisî, Muhammed Bakır b. Muhammed Taki b. Maksud Ali, Biharü’l-envâri’l-câmia li-düreri ahbari’l-eimmeti’l-ethar, I-CXI, Tahran: el-Mektebetü’l-İslâmiyye ts.
Merçil, Erdoğan, Müslüman Türk Devletleri Tarihi, İstanbul 1985.
Münavî, Zeynüddin Muhammed Abdürrauf b. Tacilarifin b. Ali, Feyzü’l-kadir şerhi’l-Câmii’s-sagir, I-VI, Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1938.
Müstağfirî, Ebü’l-Abbas Ca‘fer b. Muhammed b. Mu’tez en-Nesefi (ö.432/1041), Delâilü’n-nübüvve, (nşr. Ahmed b. Fâris es-Sellum), I-II, Beyrut: Dârü’n-Nevâdir, 2010.
----------, Fezâilü’l-Kur’ân, (nşr. Ahmed b. Fâris es-Sellum), I-II, Beyrut: Daru İbn Hazm, 2006.
----------, Kitabü’z-Ziyâdat,( nşr. Târık b. Muhammed et-Tavârî-Eşref Salâh Ali), ys., 2005.
----------, Tıbbü’n-Nebî, (nşr: Muhammed Mehdi el-Horasan) Kum: Menşuratü’r-Rıza, 1983. Müttakî el-Hindî, Alî b. Hüsâmiddîn b. Abdilmelik b. Kadîhân, Kenzü’l-ummâl fî süneni’l-akvâl ve’l-ef‘âl , (nşr: Bekri Hayyani, Saffet Sakka), I-IX, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1985.
Nasır, Muhammad, Nasaf va Keş Allamalari, Taşkent 2006. Nesefî, Ebû Hafs Necmeddin Ömer b. Muhammed b. Ahmed, el-Kand fî zikri ulemî Semerkand, (nşr: Yusuf el-Hâdî), Tahran 1999.
Özgüdenli, Osman Gazi, “Mâverâünnehir”, DİA, XXVIII, 178-180.
Safedî, Ebü’s-Safâ Salâhuddîn Halîl b. İzziddîn Aybeg b. Abdillâh, el-Vâfî bi’l-vefeyât, (nşr: Ahmed Arnavud), I-XXIX, Beyrut: Daru İhyaut-Turas, 2000.
Sem‘ânî, Ebû Sa’d Abdülkerim b. Muhammed b. Mansur el-Mervezî, el-Ensâb, (nşr: Abdullah Ömer el-Bârûdî), I-VIII, Beyrut: Dârü’l-Cinan, 1988.
Sönmez, Mehmet Ali, “İbn Hibban”, DİA, XX, 63-64. Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekir, ed-Dürrü’l-mensur fi’t-tefsir bi’l-me’sur , I-VIII, Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1983.
Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, Tabakâtü’l-huffâz, Beyrut: Dârü’l-Buhusi’l-İlmiyye, 1983.
Süleyman Uludağ, “Hankah”, DİA, XVI, 42-46. Şeker, Fatih, İslamlaşma Sürecinde Türklerin İslam Tasavvuru, Ankara 2010.
Taberî, Ebu Ca‘fer Muhammed b. Cerîr, Târîhü’l-Ümem ve’l-Mülük, Beyrut, 1964.
Uğur, Mücteba, Buhârî, Ankara 1989.
Usta, Aydın, Şamanizmden Müslümanlığa Türklerin İslamlaşma Serüveni, İstanbul 2007.
----------, “Sâmânîler” DİA, XXXVI, 67.
Vajda, Georges, Un manuscrit du Kitab Dalâ’il an-Nubuwwa de Ga’far al-Mustagfirî, Studi Orientalistici in Onore di Giorgio Levi Della Vida, Roma 1956.
Yafiî, Afifüddin Abdullah b. Es’ad b. Ali el-Yemanî, Mir’atü’l-cenan ve ibretü’l-yakzan fî ma’rifeti havadisi’z-zaman, I-IV, Beyrut: Müessesetü’l-A‘lemi li’l-Matbuat, 1970.
Yakut el-Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn el-Bağdâdî er-Rûmî, Mu‘cemül-Büldân, I-VII, Beyrut: Dâru’s-Sadr, 1995.
Yazçiçek, Ramazan, Milli Din Arayışı ve Türk Müslümanlığı, İstanbul 2008. Zebidî, Ebü’l-Feyz Murtaza Muhammed b. Muhammed b. Muhammed, Tâcü’l-arûs min cevâhiri’l-Kâmûs, I-XX, Dârü’l-Hidâye ts.
Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, el-İber fî haberi men gaber, (nşr. Ebû Hacer Muhammed Zaglul), I-IV, Beyrut, Dârü'l-Kütübi’l-İlmiyye, 1985.
----------, Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ, (nşr. Şuayb el-Arnaut), I-XXV, Beyrut, Müessesetü'r-Risâle, 1985.
----------, Tarihü’l-İslâm ve vefeyatü’l-meşahir ve’l-a‘lâm, (nşr. Beşşar Avvad Ma’ruf), I-XV, Dâru Garbül İslâmî, 2003.
----------, Tezkiretü’l-huffâz, I-IV, Beyrut, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1956.
----------, Zikru men yu‘temedu kavluhu fi’l-cerh ve’t-ta‘dil , (nşr; Abdülfettah Ebu Gudde), Dârü’l Beşâir, Beyrut ts. Ziriklî, Hayreddin, A‘lâm, I-VIII, Beyrut: Dârü’l-İlm li’l-Melayin, 1997.
Жүктөөлөр
Жарыяланды
Кандай шилтеме берүү керек
Саны (чыгарылыш)
Бөлүм
Лицензия
Copyright (c) 2018 Теология факультетинин илимий журналы
