ОРУСИЯ ИМПЕРИЯСЫНЫН ТҮРКСТАНДАГЫ “МУСУЛМАНЧЫЛЫК МАСЕЛЕСИНЕ” КАРАТА МАМИЛЕСИ
DOI:
https://doi.org/10.52754/16948653_2024_1_2Ачкыч сөздөр:
Орусия, империя, Түркстан, мусулманчылык маселеси, мамилеАннотация
Макалада Россия империясынын мамлекеттик-конфессиялык саясатынын маанилүү аспектилеринин бири катары "мусулманчылык маселесинин" калыптануу жана өнүгүү тарыхына сереп салынды. Аталган мамиленин алкагында Кафумандын “Исламга этабар бербөө” башкаруу курсунун маанисин жана анын ордун ачып берүүгө аракеттер жасалды. Падыша өкмөтүнун империянын мусулман калктарына карата саясаты көп жактуу болгондугу ачып берилди. Мындай саясат отурукташкан жана көчмөн калктын мусулмандык жана диний фанатизм деңгээлине жараша жүргөндүгү белгиленди. Элдик көтөрүлүштөрдүн жыйынтыгында дин саясатын, мусулманчылыкка карата кайра карап чыгуу аракеттери бир нече жолу болгондугу ачылып берилди. Автор падышачылыктын диний көтөрүмдүүлүк принцибине негизделген Түркстандагы мусулмандарга карата саясаты мусулман калкына динди таңуулоого жана ачык диний басмырлоону ишке ашырууга жол койбогон деген тыянакка келген.
Библиографиялык шилтемелер
Авазов Э.А. К.П. фон Кауфмандын “Исламды этибарга албоо” саясаты жана аны өзгөртүү аракеттери// Кыргызстан тарыхынын маселелери.- 2013.-№1-2. 17-б.
Авазов, Э. А. ХIX К. Аягы ХХ К. Башындагы Орусия империясынын Түркстандагы билим берүү саясатындагы атаандаштык жана анын жыйынтыктары (Фергана өрөөнүнүн мисалында) / Э. А. Авазов // Вестник Ошского государственного университета. – 2021. – Vol. 2, No. 3. – P. 133-142. – DOI: 10.52754/16947452_2021_2_3_133. – EDN: TRVWUZ.
Арапов Д.Ю. Императорская Орусия и мусульманский мир .М. 2000 С.-141.
Бахтурина А.Ю. Управление в Туркестанском крае накануне и во время восстания 1916 г. //Восстание 1916 года в Туркестане: документальные свидетельства общей трагедии: сб. док. и материалов / МГУ им. М. В. Ломоносова,Ин-т всеобщ. истории РАН ; [сост., авт. предисл., вступ. ст. и коммент.Т. В. Котюкова]. – М.: Марджани, 2016. – С.36.
Воробьева Е.И. Власть и мусульманское духовенство в Российской империи (втор. пол. XIX в. – 1917 г.) // Исторический ежегодник. 1997. С. 40-55.
Распространение ислама у кыргызов / М. А. Закиров, А. С. Закирова, Р. К. Сабиров, М. И. Чыналиева // Вестник Ошского государственного университета. История. – 2022. – № 1. – С. 38-47. – DOI: 10.52754/1694867X_2022_1_5. – EDN: VGAVNC.
Исакова, Ф. Р. Формирование национальной интеллигенции в Туркестане в начале ХХ века / Ф. Р. Исакова // Вестник Ошского государственного университета. – 2020. – № 1-3. – С. 65-70. – EDN: KSTWVB.
Кененсариев Т. Кыргызстан оторчулук доорунда (1855-1917). Бишкек.: Махprint, 2019.506-б.
Кененсариев Т. Анжиян көтөрүлүшү жана колониялык саясат. // Все про Ош.Вып. 2. – Ош, 1999. –.68-69-б.
Коваляшкина Е.П. «Инородческий вопрос» в Сибири. Концепция государственной власти и областническая мысль. Томск, 2005. С. 51–52.
Ключевский В. О. Происхождение, составление и источники Наказа. Цензура и критика Наказа. Содержание Наказа. Мысль Наказа // Курс русской истории. Лекция 77. М., 1990 С. 816.
Фергюсон А. Опыт истории гражданского общества. М., 2000. С. 95-96.
Sahadeo J. Russian Colonial Society in Tashkent, 1865-1923. Bloomington, IN: Indiana University Press, 2007 Р.50.
ЦГА РК. Ф.64. oп. 1. д.5578.лл. 30-35.
