ИСХАК АСАН УУЛУ ПОЛОТ ХАН, МАМЫР МЕРГЕН УУЛУ, АБДЫЛДЫБЕК, МОЛДО АШЫРДЫН ИШМЕРДИГИ ТАРЫХТА ЖАНА ЭЛДИК ООЗЕКИ ЧЫГАРМАЧЫЛЫКТА
DOI:
https://doi.org/10.52754/1694867X_2024_1(4)_24Ачкыч сөздөр:
улуттук көтөрүлүш, Исхак Асан уулу Полот хан, кошок ырлары, фольклордук материалдар, Кокон хандыгы, Аксы өрөөнүАннотация
Илимий изилдөөлөр Кокон хандыгы мезгилинде Кокон хандыгынын эзүүсүнө каршы багытталган улуттук боштондук күрөштүн активдүү жетекчилеринин бири Исхак Асан уулу Полотхандын саясий ишмердүүлүгү тууралуу баяндалат. Анда илимий адабияттардагы изилдөөлөргө салыштырмалуу эл арасынан топтолгон этнографиялык материалдардын негизинде информаторлордун өз оозунан жаздырылып алынган кошок ырлары дагы мисал келтирилди. Ошону менен катар көтөрүлүшкө катышкан Мамыр Мерген уулу, Исхактын жан жөкөрү Абдылдабектин жана Баткен аймагында болгон дагы бир активдүү кол башчыларынын бири Молдо Ашырдын эрдиктери дагы айтылат. Изилдөөнүн өзгөчөлүгү жалпы эле көтөрүлүштүн келип чыгуу себептери, жүрүшү, жыйынтыгы тууралуу фольклордук материалдар тарыхый-этнографиялык өңүттө анализденди.
Библиографиялык шилтемелер
Абдрахманов, С. Улуттук баатыр унутулабы? [Текст] / С. Абдрахманов // Кыргыз Туусу. – 2009. – 31 март.
Абдыраманов, Ш. Тарыхтаргы ак тактар [Текст]: тарыхый изилдоо / Ш. Абдыраманов. – Бишкек: Аянт, 2007. – 256 б.
Авазов, Э. А. Анжиян көтөрүлүшү [Текст]: Фергана өрөөнүндөгү азаттык күрөштөрүнүн тарыхынан / Э.А. Авазов. – Ош: [Б-сыз], 2014. – 191 б.
Бейсембиев, Т. К. Кокандская историография. Исследования по источниковедению Средней Азии XVIII-XIX веков [Текст] / Т.К.Бейсембиев. – Алматы: Print-S, 2009. – 1263 с.
Болсуналиев, Ч. “Мамырдын күүсү” [Текст] / Ч. Болсуналиев // Бишкек шамы. – 1991. – 15 март.
Жолдошова, К. Ж. кыргыз жана алтай эпосторундагы баатырга ат коюуга байланыштуу мотивдердин салттуу берилиши / К. Ж. Жолдошова // Ош мамлекеттик университетинин Жарчысы. Филология. – 2023. – No. 2(2). – P. 49-56. – DOI 10.52754/16948874_2023_2(2)_6. – EDN INMDHX.
Жумабаев, Б. Абдылдабек жана анын мезгили [Текст]: Кокон хандыгынын тушундагы 1873-1876 ж. кырг. көтөрүлүшү ж-дө / Б.Жумабаев // Ала-Тоо. – 1990. – № 10. – 82-84 б.
История Кыргызстана с древнейших времен до конца ХIХ века [Текст]: программа трансформации гуманитарного образования в Кырг. Респ. –Бишкек: Фонд “Сорос-Кыргызстан”, 1996. – 220 с.
Серебренников, А.Г. К истории Кокандского похода [Текст] / А.Г.Серебренников // Военный сб. – 1897. – № 9. – С. 5-28.
Касымбеков, Т. Сынган кылыч [Текст]: тарыхый рома / Т.Касымбеков. – Фрунзе: Кыргызстан, 1998. – 712 б.
Кененсариев, Т. Кыргызстандын XIX кылымдын 50-70-жылдарындагы саясий өнүгүүсү [Текст] / Т. Кененсариев. – Бишкек: Бийиктик, 2009. – 392 б.
Кененсариев, Т. Искак Полот хан (1842-1876) - Азаттыктын ири күрөшкери [Текст] / Т.Кененсариев // Искак Асан уулу Полот хан (азаттык жана мамлекеттүүлүк). – Бишкек, 2015. – 8 – 67 - б. – (“Тарых жана мурас” түрмөгү).
Кененсариев, Т. Исхак Асан уулу Полот хан [Текст] / Т.Кененсариев. – Бишкек: [Б-сыз], 1997. – 80 б.
Кененсариев, Т.К. Кыргызстандын Орусияга каратылышы (1855, 1863, 1868, 1976) [Текст] / Т. Кененсариев. – Бишкек: Кыргызстан, 1997. – 360 б.
Койчуманова, Г. К. Устное народное творчество как начало философской поэзии / Г. К. Койчуманова, Т. Т. Эралиева // Вестник Ошского государственного университета. – 2020. – Т. 2, № 1-4. – С. 119-124. – EDN EVHOSI.
Курбанбеков, Т. Молдо Ашыр – өз доорунун азаттыгы үчүн күрөшкөн инсан [Текст] / Т.Курбанбеков // Искак Асан уулу Полот хан (азаттык жана мамлекеттүүлүк). – Бишкек, 2015. – 153 – 156 - б. – (“Тарых жана мурас” түрмөгү).
Курманжан датка. К. Рыскуловдун жыйнаган материалдарынан (келининин кошогу) Ысмайыл Эшмамбет уулунун дептеринен 1963-жылы жазып алган К.Рыскулов [Текст] // Тарыхый ырлар, кошоктор жана окуялар. – Бишкек, 2002. – С. (Эл адабияты. сер. 19-т.). 222 – 223 – б.
Кыдырова, Б. А. Элдик оозеки чыгармалар-элдик тарбиянын мектеби / Б. А. Кыдырова // Вестник Ошского государственного университета. – 2021. – Vol. 2, No. 4. – P. 269-275. – DOI 10.52754/16947452_2021_2_4_269. – EDN KIGHWP.
Мамыт уулу, М. Абдылдабектин арманы [Текст] / Мамыт уулу М. // Ала-Тоо. – 1990. – № 10. – 82 – 88 – б.
Молдокасымов, К. Исхак Молдо – Кокондун акыркы ханы [Текст] / К.Молдокасымов // Заман Кыргызстан. – 1994. – 18, 25-нояб.; 2 – дек.
Молдокасымов, К.С. Исхак Молдо (Полот хан) – Кокондун акыркы ханы [Текст] / К.С.Молдокасымов // Искак Асан уулу Полот хан (азаттык жана мамлекеттүүлүк). – Бишкек, 2015. –67 – 80-б. – (“Тарых жана мурас” түрмөгү).
Мусабеков, А. Мамырбек баатыр [Текст] / А. Мусабеков. – Ош, 2012
Набиев, Р.Н. Из истории Кокандского ханства (феодальное хозяйство Худояр-хана) [Текст] / Р.Н.Набиев. – Ташкент: Фан, 1973. – 119 с.
Наливкин, В. Краткая история Кокандского ханства [Текст] / В.Наливкин. – Казань: Тип. Императ. ун-та, 1886. – 215 с.
Плоских, В.М. Киргизы и Кокандское ханство [Текст] / В.М.Плоских. – Фрунзе: Илим,1977. – 368 с.
Тарыхый ырлар, кошоктор жана окуялар [Текст] / түз. ж-а баш сөздөрүн жаз. С.Егембердиева, А. Акматалиев; А.Акматалиевдин жалпы ред. астында. – Бишкек: Шам, 2002. – 544 б. – ( “Эл адабияты” сер. 19-т. ).
Усенбаев, К.У. Присоединение Южной Киргизии к России [Текст] / К.Усенбаев. – Фрунзе: Изд-во АН КиргССР, 1960. – 190 с.
Үсөнбаев, К. Өткөндүн кайрыктары. 1873-1876. Кокон көтөрүлүшү [Текст] / К.Үсөнбаев // Кыргыз маданияты. – 1990. – № 14/15.
Үсөнбаев, К. Тарыхтын катаал жылдары. Кокон көтөрүлүшү [Текст] / К.Үсөнбаев // Эркин Тоо. – 1993. – 30 июнь; 7 июль.
Хасанов А.Х. Взаимоотношения киргизов с Кокандским ханством и Россией в 50-70-е гг. XIX в. [Текст] / А.Хасанов. – Фрунзе: Киргизучпедгиз, 1961. – 183 с.
Абытов, Б. Нузуп бий и Алымбек-датка: выдающиеся кыргызские государственные деятели XIX в. [Электронный ресурс] / Б. Абытов. – Режим доступа: // http://www.akipress.org/kghistory/news:14103/22-23 октября 2014. – Загл. с экрана.
Молдокасымов, К. Молдо Калбек Муса уулу анжыяндык [Электронный ресурс] / К. Молдокасымов. – Режим доступа: //http: www. azattyk. org/a/1203679.html. январь 02, 2003. – Загл. с экрана.
Ажыматов, Мамырбек (Мамыр Мергендин кыбырасы). Кошок [Текст]. – Базар-Коргон району, Колот айылы. – 2015.
Мырзабаев, Сасалим. Кошок [Текст]. – Чаткал району, Ак Таш айылы. – 2003.
Мырзабаева, Санаш . Кошок [Текст]. – Чаткал району, Ак-Таш айылы. – 2003.
Тажиматова, Жумаш, Тажиматова Малика. Кошок [Текст]. – Чаткал району, Кызыл Токой айылы. – 2004.
Жүктөөлөр
Жарыяланды
Кандай шилтеме берүү керек
Саны (чыгарылыш)
Бөлүм
Лицензия
Copyright (c) 2024 Ош мамлекеттик университетинин Жарчысы. Тарых
