Ч. АЙТМАТОВДУН ЧЫГАРМАЛАРЫНДАГЫ АДАМДЫН ДЕГРАДАЦИЯСЫНЫН ФИЛОСОФИЯЛЫК ПРОЕКЦИЯСЫ
DOI:
https://doi.org/10.52754/16948823_2023_1(1)_4Ачкыч сөздөр:
деградация, адеп-ахлак, инсандык, жакырчылык, тоо, бешик, көчкү, рух, абийирАннотация
20-кылымдын башында сөздүн мааниси актуалдуулукка ээ боло баштаган. Учурда "деградация" деген сөз эмнени билдирет? Бул адамдын, башка бир организмдин, коомдун, табияттын, системанын, молекулалардын касиеттеринин, сапаттарынын акырындык менен жөнөкөйлөштүрүлүшү, бузулушу, төмөндөшү же жоголуусу болгон татаал абалдан жөнөкөй абалга өтүү процесси. Деградация коомдук жашоонун бардык чөйрөсүнө өз таасирин тийгизет жана ар кандай кубулуш же процесске таасир этиши мүмкүн. Бул көпчүлүктүн көңүл чордонундагы жана такыр башка илим жана тармактардагы көптөгөн илимпоздор тарабынан изилденип жаткан кубулуш. Адам өзүнөн өзү кыйратуучу потенциалы камтыбайт, бирок мындай учурлар азыр деле дагы эле байкалууда. Жеке адамдын деградациясы эмнени билдирет? Бул, биринчи кезекте, эки маанилүү белгилеринин пайда болушу - депрессия жана апатия. Адам тең салмактуулугун жогото баштайт, үйрөнүү жөндөмдүүлүгү, курчап турган дүйнөнү түшүнүү, өнүгүү жана дайыма динамикада болуусун шартоо. Макалада инсандын деградациясы: адамзаттын рухий жардылыгы, адеп-ахлактык төмөндөшү каралат. Улуу тоонун элеси, анын улуулугу башка табигый образдардын ичинен артыкчылыктуу орунду ээлейт. Жазуучу өз жерине, тоолоруна чыккынчылык кылып, акчанын артынан түшкөн бардык баалуулуктарды тебелеп-тепсеген адамды көрсөтөт. Ал эми адам азыр токтобосо, эсине келбесе, анда адамдын аң-сезиминде катастрофа чыгып, адам деградацияга учурап, натыйжада адамдык жүзүбүздөн, мекенибизден ажырап калышыбыз мүмкүн деген асыл ойлор тизмектелген.
Библиографиялык шилтемелер
Айтматов Ч.Т. Когда падают горы (Вечная невеста): Роман // Простор.-2008.-№7. -с.17-61; №8. -с.3-48; №9.-с.3-30.
Айтматов Ч.Т. Собрание произведений в трех томах. - Алматы, 2008.- Т.3, кн.1. - 528 с.
Акматалиев А. Айтматов бар, аалам толук көрүнчү. - Б., 2008.
Акматалиев А. От “Джамили до Плахи”. - Бишкек,1991.
Гачев Г. Д. Ч. Айтматов и мировая литература. - Фрунзе, 1982. 284 с.
Гачев Г.Д. Национальные образы мира. – М.: 2001.с.314.
Гачев Г.Д. О том как жить и умирать. Ч.Айтматов. Когда падают горы (Вечная невеста). СПб, 2006. с. 5-6.
Осекова, А. К. Согуш темасынын Чынгыз Айтматовдун чыгармаларында берилиши / А. К. Осекова // Вестник Ошского государственного университета. – 2021. – Vol. 2, No. 4. – P. 1071-1076. – DOI 10.52754/16947452_2021_2_4_1071. – EDN: JDDNXD.
Урнов Д.Обсуждаем роман Ч.Айтматова “Плаха”. Вопросы литературы.1987. №3. С. 27.
Жүктөөлөр
Жарыяланды
Версиялар
- 2023-11-15 (4)
- 2023-11-15 (3)
- 2023-11-15 (2)
- 2023-11-15 (1)
