“БОЗ ҮЙ”: КЫРГЫЗ ЭЛИНИН ДҮЙНӨНҮ ТААНЫП-БИЛҮҮДӨГҮ ФИЛОСОФИЯЛЫК ЖАНА АРХИТЕКТУРАЛЫК СИМВОЛУ
DOI:
https://doi.org/10.52754/16948823_2025_1(5)_8Ачкыч сөздөр:
боз үй, кыргыз философиясы, дүйнөнү таанып-билүү, көчмөн маданият, салттуу архитектура, символизм, космологиялык түшүнүк, руханий мейкиндикАннотация
Бул макалада боз үй кыргыз элинин дүйнөтаанымында өзгөчө орун ээлеген философиялык жана архитектуралык символ катары талданат. Автор көчмөн турмуштун шартында калыптанган боз үйдүн түзүлүшүнө, анын мейкиндиктик түзүмүнө, формасына жана ички уюшуна байкоо жүргүзүп, алардагы философиялык маани-маңызга токтолот. Боз үй адам менен жаратылыштын, коом менен руханий дүйнөнүн ортосундагы гармониянын көркөм чагылышы катары каралат. Ошондой эле, макалада боз үйдүн формасы аркылуу кыргыз элинин космологиялык түшүнүктөрү, тартип жана ыйыктык жөнүндөгү ойлору чечмеленет. Архитектура менен руханий-маданий баалуулуктардын өз ара байланышы кыргыз этнофилософиясынын жана элдик салттуу билиминин негизинде ачылып берилет.
Библиографиялык шилтемелер
Абрамзон, С. М. Кыргыз жана Кыргызстан тарыхы боюнча тандалма эмгектер. ― Бишкек: «Кыргызстан – Сорос» фонду. ― 1999. ― 896 б.
Айтматов, Чыңгыз. Чыгармаларынын жыйнагы. ― Бишкек: Бийиктик. ―2008. ― 2-т.: Повесттер, аңгемелер. ― 432 б.
Акматалиев, А. Кыргыздын кол өнөрчүлүгү: колдонмо. ― Бишкек: Кыргызстан. ― 1996. ― 328 б.
Гомбожапов, А. Д. Кочевые цивилизации Центральной Азии в трудах Л. Н. Гумилева. ― Улан-Уде: Изд-во БНЦ СО РАН. ― 2010. ― 148 с.
Жусупов, К. Байыркынын издери. ― Бишкек: Турар. ― 2017. ― 448 б.
Кулубаева, Д. Кыргыз боз үйүнүн келип чыгышы же алачыктан боз үйгө чейинки жол // Гуманитарные проблемы современности: науч. тр. молодых ученых. ― Бишкек. ― 2013. ― Вып. 17. ― 33-36-б.
Манас: кыргыз элинин баатырдык эпосу / Саякбай Каралаевдин варианты боюнча. ― Бишкек: Кыргызстан. ― 1995. – II - китеп. ― 448 б.
Саша Айзенман, Давид Э. Зауров, Кайыркул Т. Шалпыков, Лена Струве. Орто Азиянын дары өсүмдүктөрү: Өзбекстан жана Кыргызстан. ― Бишкек: [б-сыз]. ― 2014. ― 432 б.
Тогусаков, О. А. Кыргыздардын каада-салттарынын онтологиясы. ― Бишкек: [б-сыз]. ― 2016. ― 192 б.
Курбанбаев, К. А. Кыргыздардын жасалга-колдонмо өнөрүндө философиялык идеялардын чагылдырылышы / К. А. Курбанбаев, Д. А. Ыразаков, Б. М. Аширалиева // Вестник Ошского государственного университета. – 2021. – Vol. 1, No. 3. – P. 303-310. – DOI 10.52754/16947452_2021_1_3_303. – EDN DFNXWQ.
Райимбердиев, Ы. А. Оюн аркылуу этнодидактикалык билим берүүдө ата-эненин ролу / Ы. А. Райимбердиев, Ж. Ж. Максутова // Вестник Ошского государственного университета. – 2021. – Vol. 2, No. 4. – P. 450-458. – DOI 10.52754/16947452_2021_2_4_450. – EDN JPIQEQ.
Курбанбаев, К. А. Кыргыздардын жасалга-колдонмо өнөрүндө философиялык идеялардын чагылдырылышы / К. А. Курбанбаев, Д. А. Ыразаков, Б. М. Аширалиева // Вестник Ошского государственного университета. – 2021. – Vol. 1, No. 3. – P. 303-310. – DOI 10.52754/16947452_2021_1_3_303. – EDN DFNXWQ.
Мамытова, А. Б. Этнографические исследования культуры кыргызского народа в период Кокандского ханства: основные черты и акцент / А. Б. Мамытова, Ч. Т. Сатыбалдиева, А. Б. Исраилова // Вестник Ошского государственного университета. История. – 2024. – № 1(4). – С. 174-185. – DOI 10.52754/1694867X_2024_1(4)_22. – EDN SQAWOR.
