КӨКБӨРҮ КОМАНДАЛАРЫНАН УТУЛУП КАЛГАН АТ МЕНЕН ЧАБАНДЫН ГЕМАТОЛОГИЯЛЫК ЖАНА БИОХИМИЯЛЫК КӨРСӨТКҮЧТӨРҮНҮН ОРТОСУНДАГЫ КОРРЕЛЯЦИЯ
DOI:
https://doi.org/10.52754/16948696_2024_2(7)_4Ачкыч сөздөр:
Көк-Бөрү, ат, чабандес, стресс, гематологиялык жана биохимиялык параметрларАннотация
Сунушталган долбоордо салттуу командалык ат оюну болгон Көк бөрүдөгү чабандес менен аттын ортосундагы стресс, заттар алмашуу жана физиологиялык параметрлеринин ортосундагы карым-катнаштын деңгээлине жеңүү жана жеңилүүнүн таасирин аныктоо пландаштырылган. Бул үчүн оюн башталганга чейин жана башталгандан кийин Көк бөрү оюнуна катышкан 4 команданын аттарынан да, чабандестеринен да кан алынат. Алынган кан үлгүлөрүндөн биохимиялык жана гематологиялык анализдери автоанализатордун жардамы менен жүргүзүлөт. Андан кийин алынган маалыматтар аттардын, алардын чабандестеринин жана командаларынын ортосундагы жеӊүү-жеӊилүү кырдаалына жараша статистикалык талдоого алынды. Натыйжада, жеңилген командаларда гематологиялык көрсөткүчтөрүнүн дээрлик көпчүлүгүндө оюнга чейин жана оюндан кийин оң жана терс корреляция бар экендиги аныкталган. Жеңилген командалардын оюнга чейин аттар менен чабандестердин K менен CK жана TP көрсөткүчтөрү ортосунда, AP менен ALT, AST менен Na көрсөткүчтөрү ортосунда, Na менен AP жана CK көрсөткүчтөрү ортосунда, Mg менен ALB жана CREA көрсөткүчтөрү ортосунда, Cl менен TP көрсөткүчтөрү ортосунда негатив корреляция бар экендиги аныкталды. Ошондой эле, оюндан кийин аттар менен чабандестердин AST менен Na, Mg менен K көрсөткүчтөрү ортосунда негатив корреляция бар экендиги аныкталды.
Жыйынтыгында,, алынган маалыматтарды эске алганда оюнга чейин жана оюндан кийин ат жана чабандестин гематологиялык параметрларынын дээрлик копчулугундо оң жана терс багыттагы байланыштар бар экендиги аныкталды. Ошондой эле, биохимиялык параметрлар оюнга чейин жана андан кийин терс багыттагы корреляцияга ээ экендиги аныкталды. Бул жагдай жеңилген командалардагы ат менен чабандесинин бири-бирине тийгизген терс таасири катары чечмеленди.
Библиографиялык шилтемелер
Gül M, Uzun RN, Çebi M. Türk kültürlerindeki geleneksel oyunlar ve sporlara yüzeysel bir bakış. Electr. Turk. Stud. 2018, 13, 655-671. DOI: https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.14386
Yücel MU. Kazak Türklerinin milli oyunlardaki at yarışları. Onl. Tem. Türkol. Derg. 2010, 2, 353-375.
Kurt T, Kılıç M, Kılıç MN, Özbayraktar F, Yücel E, Kıvanç, C. Türk Spor Tarihi. Devlet Kitapları Yayınları: Ankara, 2017.
Kafkaslı, A. Türk Dünyasında Nevruz Geleneğine Toplu Bakış, Erzurum Valiliği İl Kültür Müdürlüğü’nün Konferans Kitapçığı: Erzurum, 2005.
Anderson MK, Friend TH, Evans JW, Bushong DM. Behavioural assessment of horses in therapeutic riding programs Appl. Anim. Behav. Sci. 1999, 63,11-24. DOI: https://doi.org/10.1016/S0168-1591(98)00237-8
Edenburg N. Perceptions and attitudes towards horses in European societies Equine Vet. J. 1999, Suppl., 28, 38-41. DOI: https://doi.org/10.1111/j.2042-3306.1999.tb05154.x
Waiblinger S, Boivin X, Pedersen V, Tosi MV, Janczak A, Visser K, Jones RB. Assessing the human–animal relationship in farm species: a critical review Appl. Anim. Behav. Sci. 2006, 101, 185-242. DOI: https://doi.org/10.1016/j.applanim.2006.02.001
Hausberger M, Roche H, Henry S, Visser EK. A review of the human–horse relationship. Appl. Anim. Behav. Sci. 2008, 109, 1-24. DOI: https://doi.org/10.1016/j.applanim.2007.04.015
Jaeggin S, Furst A, Auer J. Kick injuries of veterinarians during examination and treatment of horses: a retrospective study in Switzerland Schweiz. Arch. Tierheilkd. 2005, 147, 289-295.
Waran N, Casey R. Horse training. D.S. Mills, S.M. Mc Donnell (Eds.), The Domestic Horse: The Origins, Development and Management of its Behaviour, Cambridge University Press, Cambridge, 2005, pp. 184-195.
Safak T, Yilmaz O, Risvanli A, Akdeniz-Incili C. Hematological, serum biochemical results, and treatment approach of an Arabian mare with squamous cell carcinoma of the vulva-case report. Arquivo Brasileiro de Medicina Veterinária e Zootecnia, 2022, 74, 525-529. DOI: https://doi.org/10.1590/1678-4162-12632
Hinchcliff KW, Geor RJ. Integrative physiology of exercise. In: Hinchcliff KW, Kaneps AJ, Geor RJ (eds) Equine sports medicine and surgery. Saunders, St Louis, 2004, pp 3–8 DOI: https://doi.org/10.1016/B978-0-7020-2671-3.50005-2
Balogh N, Gaal T, Ribiczeynè PS, Petri A . Biochemical and antioxidant changes in plasma and erythrocytes of pentathlon horses before and after exercise. Vet Clin Pathol., 2001, 30(4), 214–218. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1939-165X.2001.tb00434.x
Ayvazoğlu C, Kızıltpe Ş, Yaşar Ü, Yaşar ZG, Demir P, Tunc, AC. Changes in cardiac troponin I (cTnI), T (cTnT), and some biochemical parameters in Arabian racehorses after training. S. Afr. J. Anim. Sci. 2023, 53(1), 1-6. DOI: https://doi.org/10.4314/sajas.v53i1.01
Allaam M, Elseady Y, Nayel M, Elsify A, Salama A, Hassan H, Kamar A, Physiological and hemato-chemical evaluation of Thoroughbred race horse after exercise. I.J.A.V.M.S. 2014, 8, 81-93.
Kedzierski W, Bergero D, Assenza A. Trends of hematological and biochemical values in the blood of young race horses during standardized field exercise tests. Acta Vet. 2009, 59, 457-466. DOI: https://doi.org/10.2298/AVB0906457K
Bravo-Barriga D, Serrano-Aguilera FJ, Barrasa-Rita R, Habela MÁ, Chacón RB, Ezquerra LJ, Martín-Cuervo M. Effects of competitive ELISA-positive results of piroplasmosis on the performance of endurance horses. Anim. 2022, 12, 637. DOI: https://doi.org/10.3390/ani12050637
Larsson J, Pilborg PH, Johansen M, Christophersen MT, Holte A, Roepstorff L, Harrison AP. Physiological parameters of endurance horses pre-compared to post-race, correlated with performance: A two-race study from Scandinavia. Int. Sch. Res. Notices 2013, 684353. DOI: https://doi.org/10.1155/2013/684353
Jović S, Stevanović J, Borozan S, Dimitrijević B, Milosavljević P. Influence of physical activity of racehorses on lactate dehydrogenase and creatine kinase activities, and protein synthesis. Acta Vet. 2013, 63, 549-568. DOI: https://doi.org/10.2298/AVB1306549J
Merkies K, Sievers A, Zakrajsek E, MacGregor H, Bergeron R, König von Borstel U. Preliminary results suggest an influence of psychological and physiological stress in humans on horse heart rate and behavior. J. Vet. Behav. 2014, 9, 242–247. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jveb.2014.06.003
Visser EK, Van Reenen CG, Blokhuis MZ, Morgan EKM, Hassmen P, Rundgren TMM, Blokhuis HJ. Does horse temperament influence horse-rider cooperation? J. Appl. Anim. Welf. Sci. 2008, 11, 267–284. DOI: https://doi.org/10.1080/10888700802101254
Kaiser L, Heleski CR, Siegford J, Smith KA. Stress-related behaviors among horses used in a therapeutic riding program. J. Am. Vet. Med. Assoc. 2006, 228, 39–45. DOI: https://doi.org/10.2460/javma.228.1.39
Жүктөөлөр
Жарыяланды
Кандай шилтеме берүү керек
Саны (чыгарылыш)
Бөлүм
Лицензия
Copyright (c) 2024 Ali Ришванли, Исмаил Шен, Канат Канузаков, Аскарбек Тулобаев, Тас Абузер, Руслан Салыков, Незахат Джейлан, Унал Тюрккапар, Уланбек Алимов, Айдай Джунушова, Арина Казакбаева, Нур Абдимнап Уулу, Бурак Фатих Юксел, Мерт Туранли, Мухаммед Уз, Метин Байрактар, Алпаслан Джейлан
