Sarakhsi's Contribution To lslamic History

Abstract

Serahsi, Nişabur ve Merv arasında yer alan ve İpek Yolu'nun önemli merkezlerinden biri olan Sarahs'tandır. XI. yüzyılda yaşayan Serahsi'nin bu makalemizde değerlendirdiğimiz eserleri İmam Muhammed eş-Şeybani'nin kitaplarının şerhleridir. eş-Şeybani'nin eserlerinden Siyeri Kebir'in yanı sıra önceden aynı konuda yazılmış Ebü Hanife ve el-Evzai gibi din bilginlerinin eserlerinin günümüze ulaşmamış olması, Serahsi'nin şerhlerinin değerini bir kat daha artırmaktadır.

Serahsi'nin eserleri İslam Hukuku alanında olması nedeniyle diğer bilim dalları arasında kanaatimizce hak ettiği rağbeti görememektedir. Oysa onun eserlerinde söz ve davranışları İslam hukukunun kaynakları arasında sayılan Hazreti Muhammed'in (s.a.s.) hayatı hakkında pek çok bilgi bulunmaktadır. Ayrıca Hz. Ebü Bekir, Ömer gibi halifelerin yönetimde bulundukları sırada yaptıkları uygulamalar hukuki değerlendirmelerde dikkate alınmaktadır. Bunun yanı sıra İslam tarihinin çeşitli dönemlerinde askeri teşkitat gibi kurumlar tarihine ilişkın konular, İslam dünyasında kullanılan ev eşyaları, sanat eserleri hakkında bilgilere de Serahsi'nin eserlerinde sıkça rastlanılmaktadır. Bu bilgilerin varlığı söz konusu eserlerin hukukun yanı sıra İslam tarihinin aydınlatılmasına da büyük katkıda bulunabileceğini göstermektedir. Ancak tarihi bilgilerin kitabın konularına göre eserin muhtelif yerlerinde dağınık olarak ele alınıp değerlendirilmesi, kronolojik çalışma yapmayı planlayan araştırmacılann eserleri bütün olarak ele alıp incelemesini zorunlu kılmaktadır. Bununla birlikte eserlerde Zimmiler, Hariciler gibi başlı başına birer bölüm olarak ele alınan ve taihçilerin göz ardı etmemesi gereken yekpare konular da bulunmaktadır. Kısacası söz konusu eserleri, Hz. Peygamber döneminden itibaren Sarahsi'nin yaşadığı zamana kadar İslam tarihinin siyasi, sosyal, kültürel, dini, ekonomik ve sanat tarihi gibi alanları için araştırmacıların ihmal etmemesi gerektiği görülmektedir.