КИЛЕМ ЖАНА КИЛЕМ БУЮМДАРЫНЫН САЛТТУУ ТҮРЛӨРҮ (“АРАБИ” КИЛЕМИНИН МИСАЛЫНДА)
DOI:
https://doi.org/10.52754/16948653_2025_2_7Ачкыч сөздөр:
кыргыздар, килем, араби килем, токуучулук өнөрү, токуу куралы, этномаданиятАннотация
Бул илимий макалада кыргыздардын салттуу килемдери жана алардын катарында андан кем эмес колдонулуучу “араби” килеми жөнүндө сөз болмокчу. Кыргыздын салттуу килеми сыяктуу эле бул килемдин түрү көп кылымдардан бери колдонулуп, бирок изилдене элек колдонмо искустводогу материалдык байлыктардын катарын толуктап келет. “Араби” килеминин токуу конструкциясы (дүкөнү), токуу куралдары түктүү килемдикиндей эле, орнаменттери дагы абдан окшош. Бирок току техникасы кескин түрдө айрымаланат. “Араби” килемин кайчы колдонбостон, жөрмөмө техникасын колдону токулат. “Араби” килеми да кыргыздардын салттуу маданиятынын бир маанилүү бөлүгү катары каралып, этномаданий булак катары колдонулат.
Библиографиялык шилтемелер
Шанский, Н. М. Школьный этимологический словарь русского языка: происхождение слов.– М.: Дрофа, 2004. – 399 с.
Отчет С. М. Дудина о поездках в Среднюю Азию в 1900-1902 гг. S. М. Dudin`s Report on Expeditions to Central Asia in 1900-1902 / подготовка текста, вступит. ст. и прим. Т. Г. Емельяненко. – М.: Фонд Марджани, 2021. – 600 с.
Мошкова, В. Г. Ковры народов Средней Азии конца XIX - начала XX веков: материалы экспедиций 1929-1945 гг. / Обработка доп. и подгот. к печати А. С. Морозовой; Ин-т искусствознания им. Хамзы Хаким-заде Ниязи М-ва культуры УзССР. – Ташкент: Фан, 1970. – 254 с.
Фёлькерзам, А. Старинные ковры Средней Азии // Старые годы. – 1915. – 102 с.
Антипина, К. И. Особенности материальной культуры и прикладного искусства южных киргизов (По материалам, собранным в южной части Ошской области Киргизский ССР). – Фрунзе: Изд-во АН КиргССР, 1962. – 288 с.
Сатыбалдиева, Ч. Т. Орнаментальные узоры традиционных ворсовых ковров кыргызов конца ХIХ-го и нач.ХХ вв / Ч. Т. Сатыбалдиева // Вестник Ошского государственного университета. – 2021. – Т. 2, № 3. – С. 228-237. – DOI 10.52754/16947452_2021_2_3_228. – EDN XZGAER.
Сатыбалдиева, Ч. Т. Кыргыздардын салттуу килем токуу өнөрүнүн тарыхынан / Ч. Т. Сатыбалдиева // Вестник Ошского государственного университета. – 2022. – No. 4. – P. 118-123. – DOI 10.52754/16947452_2022_4_118. – EDN TZJOJR.
Сатыбалдиева, Ч. Т. К вопросу об исследованиях традиции ковроткачества кыргызов в досоветское время / Ч. Т. Сатыбалдиева, А. Имарали Кызы // Вестник Ошского государственного университета. История. – 2024. – № 2(5). – С. 84-90. – DOI 10.52754/1694867X_2024_2(5)_13. – EDN ENWEQK.
Автордун талаа материалдары
Амирова Саракан, 1947-ж. төрөлгөн. Каранай айылы, канды уруусунан, килем токуу өнөрүнүн чебери.
Айзада Жураева, 1940-ж. төрөлгөн. Сумбула айыл өкмөтү, Искра айылы, кесек уруусунан, килем токуу өнөрүнүн чебери.
Жапарова Чолпонай, 1952-ж. төрөлгөн. Бужум айылы, кыпчак уруусунан, боекчу-ыранчы (маркум).
Матисламова Махпирет, 1962-ж. төрөлгөн. Бужум айылы, найман уруусунан, килем токуу өнөрүнүн чебери.
