ӨЗБЕКСТАНДЫН АЙРЫМ АЙМАКТАРЫНДА КОЙЛОРДУН БРАДЗОТУНУН ЭПИЗООТОЛОГИЯСЫН ИЗИЛДӨӨ ЖАНА ДИАГНОСТИКАЛЫК ИЗИЛДӨӨЛӨРДҮН ЖЫЙЫНТЫКТАРЫ
DOI:
https://doi.org/10.52754/16948696_2025_2(11)_3Ачкыч сөздөр:
козгогуч, Cl. septicum, бацилла, спора, анаэроб, Китт-Тароцци, кой чарбасыАннотация
Өзбекстандагы мал чарбачылыгынын негизги багыттарынын бири болгон кой чарбачылыгынын өнүгүшү өзгөчө коркунучтуу инфекциялык оорулардын алдын алуу боюнча системалуу мамиленин зарылдыгын туудурат. Алардын катарында Clostridium oedematiens бактериясынын түрткү болгон койлордун брадзоту бар. Учурдагы изилдөөнүн актуалдуулугу – аталган инфекциянын кырдаалдарын өз убагында аныктоо жана алдын алуу зарылдыгында, анткени бул оорулуу экономикалык чыгымдарды көбөйтүп, продуктивдүү малдардын өлүмүнө алып келет. Изилдөөнүн максаты – Кашкадария, Самарканд жана Джизак облустарында койлордун брадзотунун эпизоотологиялык абалын аныктоо, ооруну комплекстүү диагностикалоо, оорунун козгогучун бөлүп алуу жана анын биологиялык касиеттерин изилдөө болду. Максатка жетүү үчүн көйгөйлүү жеке жана каракул чарбаларына барышып, каза болгон малдардан патологикалык материал алынды.
Диагностика Китт-Тароцци чөйрөсүндө бактериологиялык изилдөөлөрдү, Грамга боёону, микроскопияны жана лабораториялык жаныбарларда биологиялык сыноону камтыды. Аймактарда брадзот негизинен суук мезгил – күз, кыш жана эрте жаз айларында катталган. Оорууга негизинен аз кыймылдуу жана жакшы салмак алган койлор сезгентилген, айрыкча жогорку нымдуулуктагы жайыттарда. Бөлүнүп алынган Clostridium septicum штаммдары өзгөчө өсүү менен, чөйрөнүн булануусу жана газ көбүкчөлөрүнүн пайда болушу менен мүнөздөлдү. Лабораториялык жаныбарларда бөлүнгөн культура менен жугузулган учурда типтүү клиникалык жана патологоанатомиялык өзгөрүүлөр байкалган, бул козгогучтун жогорку патогендигин тастыктады. Диагноз эпизоотологиялык маалыматтардын, лабораториялык тесттердин жана биологиялык сыноонун комплексинин негизинде коюлду. Изилдөөнүн жыйынтыктары эмдөөнүн мөөнөттөрүн белгилөөдө, эпизоотияга каршы чараларды пландаштырууда жана кой чарбачылыгындагы экономикалык жоготуулардын алдын алууда практикалык мааниге ээ
Библиографиялык шилтемелер
Decree of the President of the Republic of Uzbekistan No. DP-60 “On the Development Strategy of the New Uzbekistan for 2022-2026”. (2022, January). Retrieved from https://lex.uz/ru/docs/6968143.
Decree of the President of the Republic of Uzbekistan No. PP-224 “On Additional Measures Aimed at Increasing the Number of Small Ruminants for Meat, Wool and Milk Production and Strengthening the Feed Base of the Industry in the Republic”. (2022, April). Retrieved from https://surli.cc/ijksqe.
Dunlop, R.H., & Malbert, C.-H. (Eds.). (2004). Veterinary pathophysiology (Incomplete). Ames, IA: Blackwell.
Eleusizova, A.T. (2018). Microbiology and virology (Part 1). Kostanay: KSU named after A. Baitursynov.
Esmaeili, H., Joghataei, S.M., Lotfalizade, P., & Khiabani, F. (2025). Malignant edema in some sheep flocks of Iran. Archives of Razi Institute, 80(1), 153-160. doi: 10.32592/ARI.2025.80.1.153.
Ferreira Alves, M.L., Alves Ferreira, M.R., Donassolo, R.A., Rodrigues, R.R., & Conceição, F.R. (2021). Clostridium septicum: A review in the light of alpha-toxin and development of vaccines. Vaccine, 39(35), 4949-4956. doi: 10.1016/j.vaccine.2021.07.019.
International Standards for the Care and Use of Laboratory Animals. (2019). Retrieved from https://surl.li/xkahit.
Kalender, H., et al. (2023). Detection and molecular characterization of Clostridium perfringens, Paeniclostridium sordellii and Clostridium septicum from lambs and goat kids with hemorrhagic abomasitis in Turkey. BMC Veterinary Research, 19, article number 8. doi: 10.1186/s12917-023-03569-5.
Kirimbayeva, Z., Abutalip, A., Mussayeva, A., Kuzembekova, G., & Yegorova, N. (2023). Epizootological monitoring of some bacterial infectious diseases of animals on the territory of the Republic of Kazakhstan. Comparative Immunology, Microbiology and Infectious Diseases, 102, article number 102061. doi: 10.1016/j.cimid.2023.102061.
Litusov, N.V. (2015). Bacterioscopic research methods: Illustrated textbook. Yekaterinburg: Publishing House of Ural State Medical University.
Moustafa, S., Zakaria, I., Moustafa, A., AboSakaya, R., & Selim, A. (2022). Bacteriological and serological investigation of Clostridium perfringens in lambs. Scientific Reports, 12, article number 19715. doi: 10.1038/s41598-022-21918-6.
Mussayeva, A., Yegorova, N., Abutalip, A., Aitzhanov, B., & Suchshikh, V. (2024). Anaerobic enterotoxaemia and sheep bradsot: Clostridiosis. International Journal of Veterinary Science, 13(6), 996-1001. doi: 10.47278/journal.ijvs/2024.190.
Ortiz Flores, R.M., Cáceres, C.S., Cortiñas, T.I., Gomez Mejiba, S.E., Sasso, C.V., Ramirez, D.C., & Mattar Domínguez, M.A. (2024). Exotoxins secreted by Clostridium septicum induce macrophage death: Implications for bacterial immune evasion mechanisms at infection sites. Toxicon, 249, article number 108070. doi: 10.1016/j.toxicon.2024.108070.
Prabhakar, Y.K., Skariah, S., Shanmugam, G., & Shome, R. (2025). Molecular epidemiology, immunobiology, genomics and proteomics insights into bovine brucellosis. Veterinary Microbiology, 305, article number 110505. doi: 10.1016/j.vetmic.2025.110505.
Prescott, J.F., Menzies, P.I., & Fraser, R.S. (2017). Clostridial Abomasitis. Veterian Key. Fastest Veterinary Medicine Insight Engine.
Resolution of the President of the Republic of Uzbekistan No. RP-3603 “On Measures for the Accelerated Development of the Karakul Sheep Breeding Industry”. (2018, March). Retrieved from https://lex.uz/docs/7557067.
Shevchenko, A.A., Shevchenko, L.V., Zerkalev, D.Yu., Chernykh, O.Yu., Djailidi, G.A., & Litvinova, A.R. (2013). Prevention and control measures for anaerobic enterotoxemia in sheep and goats. Krasnodar: KubSAU.
Tan, W.-X., Ye, T., Zhang, Q.-M., Zhang, M., Chen, X.-T., Tang, L.-Y., Yang, M.-T., Jiang, J., & Zhao, Q. (2025). Prevalence of Clostridium perfringens in sheep (Ovis aries) and goat (Capra hircus) populations across Asia: A systematic review and meta-analysis. Research in Veterinary Science, 187, article number 105605. doi: 10.1016/j.rvsc.2025.105605.
Thomas, P., Abdel-Glil, M.Y., Subbaiyan, A., Busch, A., Eichhorn, I., Wieler, L.H., Neubauer, H., Pletz, M., & Seyboldt, C. (2021). First comparative analysis of Clostridium septicum genomes provides insights into the taxonomy, species genetic diversity, and virulence related to gas gangrene. Frontiers in Microbiology, 12, article number 771945. doi: 10.3389/fmicb.2021.771945.
Ting, S., et al. (2025). Brucellosis in Timor-Leste: Knowledge, attitudes, and practices among livestock farmers and veterinarians. Preventive Veterinary Medicine, 244, article number 106621. doi: 10.1016/j.prevetmed.2025.106621.
Uraqova, R.M., & Salimov, H.S. (2021). The causative agent of Bradzot's disease is Cl. Results of laboratory determination of 50% and 100% lethal doses (LD₅₀ and LD₁₀₀) of oedematiens strain. Academicia: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(7), 136-140. doi: 10.5958/2249-7137.2021.01734.1.
Жүктөөлөр
Жарыяланды
Кандай шилтеме берүү керек
Саны (чыгарылыш)
Бөлүм
Лицензия
Copyright (c) 2025 Р. Уракова, О. Джураев
