ӨЗБЕКСТАНДЫН БОРБОРДУК ГЕОГРАФИЯЛЫК ЖАНА КЛИМАТТЫК АЙМАКТАРЫНДАГЫ ТООКТОРДУН НЕГИЗГИ ГЕЛЬМИНТОЗДОРУ ЖАНА АЛАР МЕНЕН КҮРӨШҮҮ
DOI:
https://doi.org/10.52754/16948696_2025_2(11)_1%20Ачкыч сөздөр:
аскаридоз, капилляриоз, гельминтофауна, Ascaridia galli, Heteraks gallinarum, Capillaria obsignata, C. BursataАннотация
Айыл чарба тоокторундагы гельминтоздор Өзбекстандын борбордук аймактарындагы үй чарбаларында эң маанилүү ветеринардык көйгөйлөрдүн бири бойдон калууда. Бул аймактарда тоок чарбасы азык-түлүк коопсуздугунда жана айыл чарбасын туруктуу өнүктүрүүдө маанилүү ролду ойнойт. Бул изилдөөнүн максаты – өлкөнүн үч негизги аймагында – Джизак, Сырдарыя жана Самарканд облустарында тооктордун ичегисиндеги негизги нематоддордун жайылышын аныктоо жана тетрамизол негизиндеги каражаттарды колдонуу менен паразиттерге каршы терапиянын натыйжалуулугун баалоо болду. 2022-2024-жылдар аралыгында 747 тоок текшерилип, гельминтологиялык жана копрологиялык анализдердин жыйынтыгы боюнча жалпы инфекция деңгээли 52,07 % түзгөн. Аймактар боюнча инфекциянын таралышы маанилүү өзгөрүүлөрдү көрсөттү: Джизак облусунда – 41,9 %, Сырдарыя облусунда – 50,6 %, ал эми Самарканд облусунда эң жогорку көрсөткүч – 58,57 % аныкталган. Негизги аныкталган нематоддорго аскариддер – 32,8 %, гетеракистер – 32,53 %, жана капилляриялар – 37,48 % кирет. Бул жогорку таралышы гельминтоздордун кеңири аймакка жайылгандыгын жана эндемик экендигин көрсөтөт. Тетрамизолго негизделген каражат менен паразиттерге каршы терапия биринчи дарылоодон кийин 92,86 % натыйжалуулукту, экинчи курстун жыйынтыгында болсо 100 % паразиттердин жоголушун камсыздаган. Изилдөөнүн натыйжалары ветеринардык алдын алуу чараларын региондук өзгөчөлүктөрдү эске алуу менен адаптациялоонун зарылдыгын баса белгилейт, бул тоок чарбасындагы экономикалык чыгымдарды азайтууга жана үй чарбаларындагы тооктордун ден соолугуна оң таасирин тийгизет. Практикалык мааниси – гельминтоздорду көзөмөлдөө жана алдын алуу программаларын оптималдаштыруу боюнча илимий негизделген сунуштарды түзүү, бул Өзбекстандын айыл чарба аймактарында өндүрүмдүүлүктү жана биобезопастыкты жогорулатууда маанилүү фактор болуп саналат
Библиографиялык шилтемелер
Akramov, K.Sh. (2023). Measures to combat helminthiasis in chickens. Iin Library, 4(4), 229-231.
Akramov, K.Sh. (2024). Complex measures to fight nematodes of chickens. Research Focus, 3(9), 289-291. doi: 10.5281/zenodo.13787801.
Bench Aids for the diagnosis of intestinal parasites. (1994). Retrieved from https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/37323/9789241544764_eng.pdf;jsessionid=E079C080F15F37861D7B625EAE6BF2B9?sequence=1.
da Silva, J.T., Alvares, F.B.V., Oliveira, C.S.M., de Sousa, L.C., Lima, B.A., Feitosa, T.F., de Lima Brasil, A.W., & Vilela, V.L.R. (2022). Prevalence of endoparasites by microscopic analysis in free-range chickens in a Brazilian semiarid region. Revista Brasileira de Parasitologia Veterinária, 31(4), article number e022062. doi: 10.1590/S1984-29612022063.
Despommier, D.D., Griffin, D.O., Gwadz, R.W., Hotez, P.J., & Knirsch, C.A. (2019). Parasitic diseases (7th ed.). New York: Parasites Without Borders, Inc.
Fayzieva, D.B. (2020). Systematic analysis of two helminth fauna in poultry. The American Journal of Applied Sciences, 2(11), 172-176. doi: 10.37547/tajas/Volume02Issue11-29.
Ferdushy, T., Hasan, M.T., & Golam Kadir, A.K.M. (2016). Cross sectional epidemiological investigation on the prevalence of gastrointestinal helminths in free range chickens in Narsingdi district, Bangladesh. Journal of Parasitic Diseases, 40, 818-822. doi: 10.1007/s12639-014-0585-5.
Feyera, T., Ruhnke, I., Sharpe, B., Elliott, T., Shifaw, A., & Walkden-Brown, S.W. (2021). Comparative therapeutic efficacies of oral and in-water administered levamisole, piperazine and fenbendazole against experimental Ascaridia galli infection in chickens. Veterinary Parasitology, 298, article number 109514. doi: 10.1016/j.vetpar.2021.109514.
Hansen, J., & Perry, B. (1994). The epidemiology, diagnosis and control of helminth parasites of ruminants: A handbook. Nairobi: International Laboratory for Research on Animal Diseases (ILRAD).
Kaufmann, F., Daş, G., Sohnrey, B., & Gauly, M. (2011). Helminth infections in laying hens kept in organic free-range systems in Germany. Livestock Science, 141(2-3), 182-187. doi: 10.1016/j.livsci.2011.05.015.
Lavrenova, V. (2018). Anthelmintic drugs for agricultural animals. Agricultural technologies. Retrieved from https://www.tsenovik.ru/articles/veterinariya/preparaty-protiv-nematod-selskokhozyaystvennykh-zhivotnykh/.
Poultry Diseases. (n.d.). Retrieved from https://www.farmhealthonline.com/disease-management/poultry-diseases/helminthiasis/.
Rabbimov, S. (2024). Ecological and epizootological features of helminthiasis of domestic galliformes in north-eastern Uzbekistan. CAHIERS MAGELLANES-NS, 6(1), 882-887. doi: 10.6084/m9.figshare.26130097.
Radfar, M.H., Khedri, J., Adinehbeigi, K., Nabavi, R., & Rahmani, K. (2012). Prevalence of parasites and associated risk factors in domestic pigeons (Columba livia domestica) and free-range backyard chickens of Sistan region, east of Iran. Journal of Parasitic Diseases, 36(2), 220-225. doi: 10.1007/s12639-012-0112-5.
Ritu, S.N., et al. (2024). Ascaridia galli, a common nematode in semiscavenging indigenous chickens in Bangladesh: Epidemiology, genetic diversity, pathobiology, ex vivo culture, and anthelmintic efficacy. Poultry Science, 103(3), article number 103405. doi: 10.1016/j.psj.2023.103405.
Sadeghi, F., Lotfalizadeh, N., Khedri, J., & Borji, H. (2024). The prevalence of infection with gastrointestinal helminths in free-range poultry of Zabol, Iran. Iranian Journal of Parasitology, 19(3), 325-332. doi: 10.18502/ijpa.v19i3.16392.
Sherwin, C.M., Nasr, M.A., Gale, E., Petek, M., Stafford, K., Turp, M., & Coles, G.C. (2013). Prevalence of nematode infection and faecal egg counts in free-range laying hens: Relations to housing and husbandry. British Poultry Science, 54(1), 12-23. doi: 10.1080/00071668.2012.757577.
Shifaw, A., Feyera, T., Walkden-Brown, S.W., Sharpe, B., Elliott, T., & Ruhnke, I. (2021). Global and regional prevalence of helminth infection in chickens over time: A systematic review and meta-analysis. Poultry Science, 100(5), article number 101082. doi: 10.1016/j.psj.2021.101082.
Techniques for parasite assays and identification in faecal samples. (n.d.) Retrieved from https://openknowledge.fao.org/server/api/core/bitstreams/9a997998-4309-48c6-b250-cd652d8a92d0/content/x5492e05.htm.
Wongrak, K., Daş, G., Moors, E., Sohnrey, B., & Gauly, M. (2014). Establishment of gastro-intestinal helminth infections in free-range chickens: A longitudinal on farm study. Berliner und Munchener tierarztliche Wochenschrift, 127(7-8), 314-321.
Wuthijaree, K., Lambertz, C., & Gauly, M. (2017). Prevalence of gastrointestinal helminth infections in free-range laying hens under mountain farming production conditions. British Poultry Science, 58(6), 649-655. doi: 10.1080/00071668.2017.1379049.
Жүктөөлөр
Жарыяланды
Кандай шилтеме берүү керек
Саны (чыгарылыш)
Бөлүм
Лицензия
Copyright (c) 2025 Комильджон Акрамов, Х. Сафаров
